TWIJFELAAR

We logeerden in Frederiksoord, de eerste van de "vrije koloniën" die door de Maatschappij van Weldadigheid zijn opgericht om het verarmde proletariaat te huisvesten, we schrijven begin negentiende eeuw. In ruil voor het ontginnen van de woeste Drentse zandgronden kregen de paupers onderdak, zorg en onderwijs. Niet te verwarren met de onvrije kolonies uit Veenhuizen en Ommerschans, waar schurftige bedelaars, onwillige wezen en drankzuchtige landlopers feitelijk in een strafkamp werden geplaatst. Het monumentale 18-eeuwse herenhuis waarin het hotel is gevestigd, heeft naast een gastronomisch doel ook een educatieve ambitie. Iedere kamer illustreert een stuk van de geschiedenis. Die van ons heette Kolonie VI: Veenhuizen. In het nachtkastje lag in plaats van de Bijbel de bestseller van Suzanna Jansen. We sliepen in een krap negentiende-eeuws bed. Het lijkt mij geen aanbeveling, maar in de reclame die het hotel maakt wordt het ongemak aldus gepresenteerd: slapen in een twijfelaar van 1.20 breed - hoe bijzonder is dat!
De gelagkamer was gezellig en fraai, de keuken was uitstekend. Als ik even wegkeek van de lichte kring waarin ik me met mijn tafelgenote bevond zag ik de regen eindeloos langs de ramen stromen. Maar iets in het beleid van het hotel leek nog te herinneren aan de wortels van het oord - of was het omdat we in een rijksmonument sliepen? - van improviseren hadden ze hier nog nooit gehoord, alles moest strikt volgens precieze regels. Konden we misschien alleen een croissantje en koffie krijgen de volgende morgen, want een uitgebreide brunch wachtte elders op ons? Oei, dat moest met de directie worden opgenomen. Die hoorden we op de gang brommen: 'Nee, dat zal niet gaan, dan komen de andere gasten tekort,' of iets van dien aard. Merkwaardig, want als we hadden getekend voor het ontbijtbuffet hadden we dat croissantje wél gehad; het wás er dus wel, en werd niemand anders uit de mond gestoten. Rigide. Het boek met huisregels waaruit mijn vriendin me in bed voorlas was hilarisch. Ieder mogelijk scenario van misbruik en wangedrag werd scrupuleus ondervangen en een passende straf werd de in gebreke blijvende gast voorgehouden, van het laten vervangen van zoekgeraakte sleutels à zo- en zoveel tot het betalen van 150 euro schoonmaakkosten als je stiekem gerookt had, naast de boete natuurlijk. En pas op, overal in het hotel hangen camera's!

Maar goed. Toen we de volgende morgen het hotel zonder ontbijt verlieten en een wandeling door het Sterrebos maakten, voordat we in de Bospub bij Dwingeloo ("Buiten openingstijden gesloten") uitgebreid zouden gaan lunchen, kwamen we in een herfstsprookje terecht. De vorige middag hadden we in het Drents Museum in Assen de sombere schetsen en schilderijen van Van Gogh, Mauve en Mesdag gezien. In werkelijkheid waren de kleuren sprekender. Karamel, mosterd, zonnebloemen, chrysanten, koffie met melk en natte theebladeren, bruin en goudgeel in alle mogelijke schakeringen. En dan die stilte! Als je uit de randstad komt, en zeker als er om je heen voortdurend bouwlawaai heerst, zijn de leegte en de rust van het landschap daar op de voormalige woeste gronden van een balsemende weldadigheid.
En wat verstoorde onze rust daar, in het bos achter het pauperparadijs? Ik hief mijn vinger op en we luisterden. Een onmiskenbaar nerveus getrompetter vervulde de vochtige novemberlucht. Even later zagen we ze overtrekken. Kraanvogels. De trek naar het Zuiden viel laat dit jaar.