SCHATPLICHTIG

Ik zag een macaber nieuwsbericht over New York en vroeg me af (misschien omdat ik zijn portret net in de VPRO-Gids had zien staan) of Arnon Grunberg daar nog altijd woonde. Ik googelde hem en het eerste wat ik tegenkwam was een tweet met daarin de volgende woordengroep: "manuscript in een kliniek gevonden".

Ik schrok. Eerst nog met de woeste, plezierige schrik om de onwaarschijnlijkheid, dat het over mijn novelle Bankjeszomer ging. Daarvan is manuscript in een kliniek gevonden de ondertitel. Heel kort maar was die schrik, want in dezelfde zin al werd auteur W. F. Hermans genoemd. Toen volgde een grotere en blijvender schrik. Er blijkt een verhaal van die naam in zijn bundel Paranoia te staan. Een gewetensonderzoek was het gevolg. Kende ik dat verhaal, of althans de titel ervan, toen ik voor die ondertitel bij mijn novelle koos? Had ik bewust of onbewust plagiaat gepleegd?

Bij mijn beste weten had ik Poe geparafraseerd, MS. Found in a Bottle was mijn voorbeeld geweest. Eerst had ik mijn novelle Typoscript in een kliniek gevonden genoemd. Maar omdat de tekst in kwestie blijkens het verhaal genoteerd was in diverse schriftjes en aantekenboekjes had ik typoscript bij nader inzien vervangen door manuscript.
Ik weet nog dat ik geaarzeld heb. Was dat eigenlijk wel Nederlands, die rare woordvolgorde? Maar het deed me desondanks heel vertrouwd aan. Natuurlijk, dacht ik toen: mijn eerste kennismaking met Poe was de populaire vertaling van Simon Vestdijk geweest: Fantastische vertellingen, in die harde kartonnen kaft met de kleur van in thee gedrenkt papier, met steenrood als steunkleur, die bij ons thuis in de boekenkast stond, zoals hij in zovele ouderlijke boekenkasten stond in die tijd. En Vestdijk noemde het verhaal Manuscript, in een fles gevonden. Met komma, dat wel.

Natuurlijk, dacht ik nu, tobbend in bed, De merel in de tuin van Simenon geopend maar ongelezen op mijn borst: ik moet, op school of anderszins, de titel van Hermans ooit onder ogen hebben gehad, dat kan haast niet anders. Ik suste mijn geweten op drie manieren:
1. Hermans parafraseerde Poe, net als ik. Dus van plagiaat is niet echt sprake, we putten beiden uit dezelfde bron.
2. Je kunt de titel als generiek opvatten: er zijn meer manuscripten in een kliniek gevonden, blijkbaar. Een heel genre kan er nog uit groeien!
3. Als ik ooit nog beroemd word, en er een herdruk komt van het in kleine oplage verschenen en inmiddels uitverkochte boekje, voeg ik die komma toe, om mijn schatplichtigheid aan Poe te benadrukken, en die aan Hermans af te zwakken.

Ik heb zelf nog een stuk of wat exemplaren van Bankjeszomer in huis. In deze moeilijke tijden is elk beetje extra geld welkom, dus ik bied ze te koop aan - voor 20 euro, inclusief verzendkosten. Wie geïnteresseerd is kan me een berichtje sturen.