JOURNAAL

Het achtuurjournaal is het vlaggenschip van de NOS en daarmee het hart van de Nederlandse televisie. Ook in kijkcijfers is die status terug te vinden: het is een van de best bekeken programma’s. Een oud en eerbiedwaardig instituut, het achtuurjournaal, en op de presentatoren rust een zware verantwoordelijkheid. Een anchorman van het NOS-journaal is de stem van ons land en daarmee het vleesgeworden ABN. Om ons heen mag dan nog zo polyglot gebrabbeld worden, om acht uur ’s avonds klinkt twintig minuten lang ernstig en correct Nederlands.
Vroeger aten op zondag mijn opa en oma bij ons. Mijn opa was door het leven verzuurd en door de ouderdom met stomheid geslagen. Het enige ogenblik dat hij even opleefde was tegen acht uur. Dan zei mijn moeder: ‘Vader wil graag even naar het journaal kijken.’ Wij zetten dan mopperend de tv op het eerste net. Soms weigerden we en bleven naar onze eigen dingen kijken. Daar heb ik nu spijt van.
In Voskuils roman De buurman willen de buren ’s avonds even langskomen. ‘Voor of na het journaal?’ vraagt Voskuils alter ego Maarten Koning.
Ik bedoel maar. Het is niet zomaar iets, dat achtuurjournaal.
In 1996 trad Philip Freriks aan als oppernieuwslezer. Hij bracht een nieuwe stijl mee: persoonlijker, meer op de man, met humor. Het was wel even wennen aan het bijbehorende gehakkel. Maar bij de gladde poppetjes van de commerciële concurrentie stak hij toch af als een man met gezag en persoonlijkheid.
Ook de nieuwe ‘huisstijl’, geïntroduceerd in 2005, deed de behoudzuchtige tanden knarsen, maar tastte het gezag van het achtuurjournaal niet aan. Het bleef het enige echte journaal. Iets is pas waar als het om acht uur wordt verkondigd. En nog steeds spreken die mannen en vrouwen vlekkeloos Nederlands. Te correct misschien: in hun ijver de z netjes uit te spreken schieten ze hun doel wel eens voorbij. Als die, door wat taalkundigen ‘assimilatie’ noemen, als een s moet worden uitgesproken, zoals in ‘opzij’ of ‘op zondag’, klinkt bij hen nog steeds een verzorgde z. Maar luister niet naar mij, ik ben een vakidioot. Verder geen klachten: Rob Trip en Sacha de Boer zijn geweldig. Echte huisvrienden.
Met huiver en onbegrip las ik dan ook dat vanaf volgende maand alles anders moet. Het moet vlotter en simpeler. Dichterbij de woordkeus en de emoties van de gewone mens.
Om met collega blogger De dwarse man te spreken: Waarom? Wie zegt dat? Waar staat dat dan?
In mijn ogen maken ze bij de NOS nu al een knieval voor het alledaagse sentiment, met al die aandacht voor klein-menselijke drama’s, terwijl de wereld in brand staat. Schoolmeisje zwanger? Daar is al een wakkere reporter geposteerd voor een saaie school in een nieuwbouwwijk, alsof hij in de barre landschappen van Verweggistan staat. Fraude met een pinautomaat? We zien een blauwbekkende man ter plaatse in de winkelstraat om de hoek, wachtend tot hij de vraag binnen heeft in zijn oortjes om een omstandig antwoord te geven dat met één enkele bijzin van de presentator afgedaan had kunnen worden. Ik vind dat vrij potsierlijk. En als de redactie nóg dieper door de knieën wil dan met dit gefröbel, dan houd ik mijn hart vast. Er is een adagium, toegeschreven aan Frank Zappa, dat helaas in deze populistische tijden hopeloos ouderwets is geworden, maar dat spraakmakende en voorbeeldvormende instanties als het achtuurjournaal best eens in hun oren zouden kunnen knopen: ‘Kniel nooit voor je publiek, maar til het op naar je eigen niveau'.
Ik ben bang dat de tijd nabij is, dat mensen die in volzinnen spreken en er gedachten op na houden die de directe emotie ontstegen zijn een verdachte minderheid gaan vormen. Ongewenste lastpakken die de boel onnodig ingewikkeld maken. Ze stoppen ons dan in een reservaat. Elke avond om acht uur leest de oude Fred Emmer het nieuws voor. Schijnbaar emotieloos, en zonder zich één keer te verspreken.