De dag na mijn verjaardag hoorde ik Sandy Denny weer zingen. Ik hing grieperig in een stoel en rookte een pijp die me niet smaakte, ondanks dat er een Davidoff, Sweet Mixture nr. 2 limited edition in zat. Mijn dochter die aan tafel zat te tekenen zette een cd op en van het ene moment op het andere voerde de vertrouwde en geliefde stem van de jong gestorven folkzangeres me mee naar wazige verten. De tranen schoten in mijn ogen.
Je kunt in muziek bijna alles duiden en analyseren, maar nadat de affectenleer zijn uitleg heeft gedaan en de hele trukendoos van de componist is leeggegooid en de inhoud is uitgeplozen blijft er een raadsel over. Dat raadsel heet ontroering. Als voorbeeld vergelijk ik de crooners Sinatra en Harry Connick Jr. De laatste is ambachtelijk oneindig veel beter dan zijn oude meester. Connick speelt, componeert, dirigeert en arrangeert op topniveau en zingt daarbij ook nog aardig. Sinatra kon eigenlijk niks behalve zichzelf zijn en redelijk wijs houden. Over de veelgeprezen ‘timing’ praat ik niet: dat is slechts een handvat om het ongrijpbare wonder Sinatra mee aan te pakken, want eigenlijk was zijn timing eerder slordig en lui dan iets anders.
Wat maakt dat Sinatra je ondanks dat alles roert en raakt, en Connick niet? Wat maakt dat Sandy Denny, die niet al te zuiver zingt (hoewel juist haar zuiverheid zo wordt geprezen) en maar een klein stemmetje heeft, me tot tranen toe kan roeren? Authenticiteit, waarachtigheid, het menselijk tekort, emotionele warmte, ik kan wel een paar antwoorden verzinnen, maar die schieten te kort, want zangers die aan dergelijke kwalificaties voldoen kunnen je evengoed koud laten en zelfs, door hun gebrek aan technische beheersing, behoorlijk irriteren.
Ik houd het hier maar bij: Sandy Denny zong en van het ene moment op het andere werd ik meegevoerd naar wazige verten. De wazige verten van een eeuwige lente, waarin griep, depressie, drankzucht, eenzaamheid en ouderdom niet bestaan en je pijp je altijd smaakt. Dat is de magie van de muziek die elk ambacht overstijgt en door de wetenschap niet wordt aanvaard. Ik houd me heus aanbevolen voor een rationele verklaring, maar stel me tot die verklaring komt tevreden met de koppige vaststelling dat het nu eenmaal zo is. Die wat onbeholpen, affectloze meisjesstem onthult me zonder woorden de schoonheid, de tragedie en het raadsel van het leven. En dat pakt aan.
12 opmerkingen:
Er is nog een Nederlander die Sandy Denny kent en waardeert! Ongetwijfeld zijn er nog veel meer, maar erover schrijven doen ze zelden. Jij wel. Mooi!
'Vertrouwd' en 'geliefd' duiden erop dat de liefde niet van vandaag of gisteren stamt. Daarmee zitten we meteen op hoogte, Jan Paul.
In het begin van de jaren '70 kocht ik haar platen en juist de laatste tijd is de belangstelling voor leven en werk van Denny bij mij eigenlijk heviger dan ooit tevoren. Over dat leven wist ik maar weinig, toen ik de platen kocht. Muziekkrant "Oor" schreef over Gene Clark en de Flying Burrito's, maar nooit over Denny. Maar sinds internet gegroeid is tot de grootste database denkbaar, weten we bijna alles. In juni verschijnt een herdruk van haar biografie. Die ontzettend slecht is, volgens alle Denny-exegeten (ja, die bestaan..) maar ik ga hem evengoed verslinden. Hoewel ik 80 % van wat erin staat waarschijnlijk al weet.
Sandy Denny lijkt op weg te zijn naar een cult-status die eerder Nick Drake te beurt viel. Niet dat ik dit erg belangrijk vind, maar het zegt wel wat.
Er moet we wel iets van het hart, sprekend als de ene Sandy Denny liefhebber tot de andere.
Je perceptie van Denny als zangeres is een totaal andere dan de mijne.
Denny zal best wel eens "niet al te zuiver" hebben gezongen (meestal wel overigens, daarin hebben de exegeten gewoon gelijk) maar het idee dat ze een "klein stemmetje" en/of een "onbeholpen meisjesstem" zou hebben gehad is de grootste onzin die ik ooit over Denny heb gelezen. Naar welke CD zat je in 's hemelsnaam te luisteren?
De eerste opnamen die van haar bestaan laten D. horen als iemand die Joan Baez probeert te imiteren. Maar vanaf het moment dat ze deel uitmaakt van Fairport Convention, heeft ze haar eigen stem, haar eigen frasering en haar eigen timing gevonden en daar is niks kleins of onbeholpens aan.
Zoals Richard Thompson ooit in een interview vertelde, kon D. in enkele seconden van een zeer intiem geluid naar "full throttle" overschakelen. De kracht die daarbij werd ontketend was één van de dingen die Denny zo uniek maakte.
Als tekstschrijver is ze mogelijk de mindere van Joni Mitchell, die andere grote singer-songwriter uit de jaren '60 en '70; als zangeres is dat zeker niet het geval, ondanks de schier ontelbare octaven van Mitchell.
Wat je wel goed treft zijn "de wazige verten".
Niet alleen omdat de teksten vaak nogal mistig zijn. Hoewel de exegeten inmiddels veel hebben 'verklaard' en veel van die verklaringen blijken te kloppen.
Ook de melodieën zijn soms mistig, herfstig en bijkans 'otherworldly'.
Als Dylan in de documentaire 'No direction home' vertelt over wat hem aantrok in de volksmuziek, dan blijken het ook de wazige verten te zijn (hij gebruikt wat andere woorden, maar wat kan het schelen).
Denny's muziek is geen folk meer in de strikte zin van het woord, maar de dictie, de melodieën en soms ook de teksten blijven daarnaar verwijzen.
Tot slot: dat drankzucht in Denny's songs niet bestaat kan kloppen. Dat geldt jammer genoeg niet voor Denny's leven. De drank heeft haar indirect het leven gekost.
Ze had met al haar talent één gebrek: het onvermogen om ondanks alle angsten en onzekerheden toch standvastig haar eigen weg te volgen. Een Denny van 64 jaar had ons mogelijk, met al haar levenswijsheid, opgedaan op haar eigen weg, van liederen kunnen voorzien die Schubert hadden doen verbleken.
Dat is niet gebeurd en dat is tegelijkertijd de schoonheid van haar geschiedenis, waar nooit meer iets bijkomt, maar ook nooit meer iets vanaf gaat.
Begrijp je al een beetje hoe dat zit, met die mythevorming á la Nick Drake?
Verder alle lof voor je blog waarop ik al een uurtje genoegelijk lezend heb doorgebracht. Je zit bij m'n bookmarks!
--
Grote Groet,
Hans Valk
Beste Hans, allereerst wil ik zeggen dat ik het fijn vind langs deze weg (een toevallige hit?) een geestverwant te treffen, in zake Sandy Denny. Ik begrijp je verontwaardiging. Ter verdediging: als ik een echt portret van S. had willen schetsen had ik iets heel anders geschreven, maar nu fungeerde ze min of meer als demonstratiemateriaal voor een punt dat ik wilde maken, dus chargeerde ik nogal. Ik benadrukte bewust het ongepolijste en naieve van haar zingen. Dat het gecompliceerder ligt weet ik ook wel, maar dit was niet de plek voor een musicologische beschouwing - die komt misschien nog wel eens... Ik probeer me overigens zo weinig mogelijk te verdiepen in al het materiaal dat de laatste jaren over S. is verschenen: voor je het weet ben je een wandelende encyclopedie en slijt ongemerkt het oorspronkelijke enthousiasme, - ik heb dat al met zoveel andere kunstliefdes meegemaakt. Dus met ijzeren zelfbeheersing laat ik alle publicaties in het kader van de herwaardering van S. aan me voorbijgaan. Laat ze maar zoveel mogelijk het onbekende Britse zangeresje blijven dat in de vroege jaren '70 een lawaaierig feest muisstil kon krijgen als 'Liege and Lief' werd gedraaid! Er is een tijd geweest, veel later, dat ik 's nachts, roezig van de drank, met koptelefoon op naar haar platen luisterde, en daarbij verliefd naar haar foto staarde: dit strict onder ons! Ook mag ze op mijn crematie zingen. 'The Banks of the Nile' stond lang bovenaan op de speellijst, maar onlangs heb ik mijn kinderen geinstrueerd dat het toch maar 'Farewell' moet worden: dat is wat korter.
Dag Jan-Paul, het was in zoverre een toevallige hit dat ik zo nu en dan wel eens 'Sandy Denny, blog' in Google tik, om te zien wat er opduikt.
Met het vinden van je blog heb ik wel ineens nog veel meer leuk leesvoer gevonden, wat mooi meegenomen is!
Dat je geen doorwrochte analyse van Sandy Denny wilde schrijven neem ik graag aan, maar de manier waarop jij Sandy Denny kennelijk 'ervaart' viel me toch wel erg op.
En waarom chargeren? Iedereen die D. wel eens gehoord heeft en haar waardeert, weet welke emoties in je opkomen als je naar haar luistert. Understatements werken in zo'n situatie beter, naar mijn idee.
Ondertussen ben ik erachter dat je een klassiek geschoold zanger bent. Misschien speelt dat mee in je beoordeling van Denny's geluid.
Overigens wel mooi dat je ondanks die scholing een brede blik hebt behouden en ook veel popmuziek nog steeds mooi vindt!
Een wandelende encyclopedie ben ik al een beetje, als ik eerlijk ben. Van het risico dat je noemt ben ik me bewust. Dat heeft inderdaad geleid tot een soort herwaardering van haar werk. Ik weet nu beter wat ik mooi vind van haar. Niet alles is even goed. Maar de pure kwaliteit die ze als zangeres op haar top vertegenwoordigt; daar gaat toch weinig vanaf. En juist daaraan zat je te knagen, voor mijn gevoel!
Tot op zekere hoogte wordt de beleving van bepaalde songs door de biografische kennis zelfs sterker, omdat je beter weet waar ze over zingt.
Het mooie van de hernieuwde belangstelling is overigens dat er de laatste jaren veel uitvoeringen van haar bekende songs zijn verschenen, waarop ze zichzelf slechts begeleidt op piano of gitaar, zonder de zware en soms kitscherige productie die platen als 'Like an old fashioned waltz' en 'Rendez Vous' teistert. Dan kom je er bijvoorbeeld achter dat Sandy Denny live net zo goed of beter was dan in de studio. De stem is even sterk en ze zit er helemaal 'in'.
Als je even niet meer weet wat je moet doen, moet je eens proberen om de bootleg 'live at Ebbets Field' te downloaden. Ze is verlegen en zenuwachtig, maar als ze eenmaal zingt is er een andere Denny. Meer zeggingskracht dan welke studio opname ook. Een verrijkende ervaring.
En ja; verliefd op Sandy was ik ook.
Maar voor mijn crematie heb ik iets anders geselecteerd: de hornpipe op uilleann pipes, die volgt op 'Johnny Cope' van Planxty, maar dit ook strict onder ons!
Hoe dan ook: nice talking to you, Jan-Paul.
Ik zal nog wel eens vaker reageren op wat je schrijft, vermoed ik zo maar..Keep up the good work!
--
Grote Groet,
Hans Valk
Ik heb nu al hartgrondig spijt van dat 'onzuiver' en dat 'kleine stemmetje' dat ik er zo gedachteloos uitgooide. En van mijn klassieke achtergrond, die mijn bemoeienissen met niet-klassieke muziek altijd suspect lijkt te maken, tot mijn verdriet. En verdomme, ik ga achter die bootleg aan, en dat boek zal ik knarsetandend ook kopen. Daar gaan we weer...
Suspect? Nee, dat vind ik niet. Ik las ook je verhaal over Brainbox en dat was volledig authentiek, naar mijn idee. Echte liefde!
Lang na Denny heb ik ook Schubert ontdekt. De Winterreise roept bij mij vergelijkbare emoties op. Daar weet jij ook alles van, lijkt mij. Muziek en emotie is van alle tijden en culturen. Dat je zowel van het één als het ander houdt vind ik niet suspect.
Die bootleg heb je zo gevonden. Ik zou me er niet voor schamen om er een potje bij te janken..
Welterusten!
--
Grote Groet,
Hans Valk
Omdat ik mijn leven lang inning bevriend ben geweest met de Rookzanger, heb ik vanzelfsprekend ook hartstochtelijk geprobeerd “het” te horen in Sandy’s stem, en ondanks al mijn pogingen is mij dit niet gelukt. Met mijn verstand denk ik te begrijpen wat jullie voelen, maar zelf heeft haar stem me nooit weten te betoveren. Tot op de dag van vandaag weet ik niet waar het misgegaan is. Was de koele, hese erotiek niet aan me besteed, waren het de type liedjes die ze zong? Dezelfde onzekere twijfel had ik ook altijd bij Annie Haslam, de zangeres van Renaissance, die de “mooiste vrouwenstem in de rockgeschiedenis” moest hebben. Nou, ik vond van niet. Rookzanger heeft wel eens kortweg geconcludeerd dat ik gewoon niet van vrouwenstemmen houd, maar in de klassieke muziek juist wel! En dan juist van die koele, hese, erotische mezzo’s en alten!
Vreemd genoeg was er in Fairport wel degelijk een stem waar ik wel helemaal gek van was, maar dat was inderdaad een mannenstem: die van Dave Swarbrick. Toen Sandy Denny de groep verliet, was de vriendenkring het erover eens dat Fairport weinig meer voorstelde. Ik snapte daar niets van, Babbacombe Lee was mijn gekoesterde favoriete plaat van ze, met dat vette, beetje louche plattelandsaccent van die kleine, donkere kettingroker.
Laatst zag ik een dvd van een van de Cropredy-concerten, en daar was hij ineens weer: zwaar emfysemisch, aan de beademing, in een rolstoel, en met een verpleegster onafscheidelijk aan zijn zijde. Hij fiedelde een paar viooldeuntjes mee, en tijdens het slotnummer, traditioneel is dat een door alle deelnemers samen gezongen “Meet on the Ledge”, zong hij mee. Althans: je zag hem zeker tien seconden lang lucht happen om vervolgens een volstrekt machteloos gefluister te produceren. Roken is niet alleen dodelijk, maar ook nog ontluisterend.
Nu heeft hij twee nieuwe longen, hij kan weer staan, en hij treedt weer op. Onkruid vergaat niet.
Roberto, merkwaardige epitheta gebruik je daar: 'Koele, hese erotiek', althans, ik vind ze merkwaardig. 'Koel' is wel de laatste naam die ik aan Denny's zingen zou geven. Als er, naast de dromerige, mistige klank van weemoed (hees, als je wilt, vooruit) íets tekenend is voor haar stem is het wel: warmte, de gewone huiselijke warmte van het meisje van hiernaast - troostrijk en in haar kwetsbaarheid ook troostzoekend (een troost die Hans en ik haar in elk geval graag zouden geven, Eksteen!). Dat zegt mijn oor, zonder zoveel woorden, en zo vertaal ik het, tastend. Eens te meer blijkt dat als we over muziek praten over smaak niet te twisten valt. Nu ja, er valt juist héél goed over te twisten; de juiste vertaling van het Latijnse 'De gustibus non est disputandum' luidt dan ook: 'over smaak móet men niet twisten'.
Dit dreigt van alle Rookzanger-stukjes degene te worden met de meest reacties!
Vanzelfsprekend sluit ik me aan bij wat Jan-Paul schrijft. Dat troost zoeken en geven speelt een rol. vijf-en-dertig jaar geleden waren we verliefd op Sandy; nu zouden we graag haar vader willen zijn. Zoiets.
Wat zich hier verder openbaart is overigens onder FC-liefhebbers een klassieke scheiding der geesten; de Swarbrick-adepten en de Swarbrick-haters, die bijna per definitie Denny-liefhebbers zijn
Om meteen de druk van de ketel te halen: ik reken mezelf tot geen van deze categoriën.
De kritiek is bekend: Swarbrick zou na 1970 FC hebben omgevormd tot zijn persoonlijke vehikel; een folkrockmachine die een constante stroom van snelle fiddletunes uitbraakte. Afgewisseld met slappe liedjes, die niet in de schaduw konden staan van de songs die Richard Thompson en Sandy Denny daarvoor leverden.
Dat gezegd hebbende: het stemgeluid van Swarbrick is inderdaad uit duizenden te herkennen en hoe je het ook wendt of keert; hij is vanaf 1969 tot de 'opheffing' van de band in 1979 de constante factor geweest.
Ik heb hem in 1976 in Vlaardingen "The Bonny Bunch of Roses" horen zingen; zeer 'un-swarb-like' eigenlijk, want een lang en langzaam lied. Hij deed het prachtig. Het was de enige keer dat ik FC live heb gezien. Sandy leefde nog.
Om terug te keren naar Sandy Denny; de verhouding tussen haar en Swarbrick is er één van up's en down's geweest. Swarbrick heeft (ik geloof op het Talk a While-forum) op de vraag of de omgang met Denny plezant was geantwoord: "oh yes, many times". Desondanks heeft hij ook opgebiecht dat hij heden-ten-dage moeilijk naar de muziek van Denny kan luisteren. Dat roept teveel emoties op. Waarbij duidelijk is dat het niet om de emotie 'woede' gaat.
Die haat/liefde verhouding tussen leden en ex-leden van FC is één van de merkwaardige aspecten van de band. Men vertrok om wisselende redenen en velen keerden vroeg of laat toch weer terug. Het is een soort familie, met alle genegenheid en makkes van dien.
Richard Thompson heeft ook het een en ander gezegd over Denny's kwaliteiten en karakter. Zoek eens naar 'Folk Brittania' op YouTube, als het je interesseert. Veel leuke stukjes; niet alleen over FC. Ook Anne Briggs komt in beeld, bijvoorbeeld. In de jaren '60, maar ook als vrouw van middelbare leeftijd in de jaren 2000. In die laatste hoedanigheid prijst ze Denny als een van de weinige zangeressen die ballades uit het Britse volksrepertoire kon zingen in een folkrock-context zonder dat het verhaal en de oorspronkelijke zeggingskracht verloren gingen.
Geen gering compliment uit de mond van iemand die zelf koos voor een veel puristischer aanpak.
Wat dat 'hese' stemgeluid van SD betreft: ik herinner me dat ik begin jaren zeventig Maddy Prior een betere folkzangeres vond. Een krachtig, helder, ongecompliceerd (ook duidelijk ongeschoold) geluid, dat beter bij volksmuziek leek te passen. Denny's geluid was gevoileerder en haar timing was anders dan die van Prior, die veel meer op de tel zong. Met haar vergeleken klonk SD bijna als een jazz-zangeres. Die eerste voorkeur is, toen de soloplaten van SD begonnen te verschijnen, langzaam verschoven. Nu vind ik de zang van MP nogal hoekig, hard en ongenuanceerd.
Een zelfde soort probleem heb ik met Linde Nijland, die, zoals jullie misschien bekend is, een SD-'tribute'-plaat heeft gemaakt en ook met Denny's repertoire optreedt (ook in Cropredy en met backing van FC, overigens). Linde klinkt veel minder hard dan Maddy, maar voor het overige blijft mijn kritiek hetzelfde: een zingend schoolmeisje dat keurig op de tel zingt. Eigenlijk een beetje pijnlijk; zo moet je geen Denny willen zingen, naar mijn idee.
Nou, weer een lap tekst van heb ik jou daar. Maar hé; jullie hoeven het niet te lezen, natuurlijk..
--
Grote Groet,
Hans Valk
Vreemd. Ik weet vrij zeker dat ik hier vanavond een reactie heb geplaatst op het verhaal van Roberto dat weliswaar lang was, maar niet aanstootgevend, hoop ik.
Of ben ik volledig in de bonen en heb ik zelf iets verkeerd gedaan, waardoor de tekst verloren is gegaan?
Om verwarring te voorkomen: in bovenstaande reactie na 'Roberto' niet 'dat' maar 'die' lezen. Bedankt.
Beste Hans, ik slaag er niet in je (wel naar mij doorgestuurde) reactie alsnog te plaatsen. Maximaal aantal tekens bereikt? Ik plaats hem nu onder het volgende stukje (Pompen)...
Mijn probleem is: ik oudehoer te veel..
Er waren inderdaad wat problemen met die reactie. Teveel tekens, zoals je zegt. Ik heb de zaak ingekort (een goede oefening; zaken terugbrengen tot de essentie) en op een gegeven moment lukte het wel. Naar mijn idee, dan. Ik zag iets staan in de normale opmaak. Tot ik een paar uur later weer even keek. Reactie weg!
Hoe dan ook: misschien is het wel even genoeg zo. Zou wel leuk zijn om nog een reactie van Roberto te lezen (kunnen we net alsnog een FC fanclub oprichten?), maar verder moeten we op deze plek er maar even een punt aan draaien, misschien..
Bedankt voor het (her)plaatsen in ieder geval!
Een reactie posten