SATORI

Bijna het hele voorgaande jaar was mijn grondstemming bedrukt. Dat wil niet zeggen dat ik geen plezier kon hebben en het wil zeker niet zeggen dat ik me overgegeven heb aan somberheid en lethargie. Het wil precies dát zeggen: mijn grondstemming was niet optimaal. Dysthymie lag altijd op de loer om een oplaaiend vrolijkheidje de nek om te draaien. Mijn gedachten waren veel te vaak bij het te snelle verstrijken van de tijd. Mijn leven inclusief alles wat me lief was, zoals concerten, boekuitgaafjes, uitjes en vakanties, leek een herhalingsoefening, een wat fletse repetitie van zaken die in het verleden veel meer uitdaging en verassing hadden geboden. Ik weet deze melancholische lusteloosheid aan hetzelfde wat me het jaar ervoor nog zo blij had gemaakt: het bereiken van de AOW-leeftijd. Een mijlpaal was bereikt, maar in ruil voor een handvol zilverlingen uit de staatskas had ik mijn goede jaren verkwanseld. Oude man - nog niet ziek maar dat zou ongetwijfeld spoedig komen.

Op Nieuwjaarsdag liepen mijn vriendin en ik een Rondje Sloterplas. Er stond een harde wind, het donkere water was in onrustige beweging. Het was hel weer met wat krullerige wolken tegen een lege hemel, de lage zon accentueerde de scherpe contouren van kale bomen en zwiepende rietpluimen. We spraken over onze voornemens, de afgelopen nacht bij de bubbels en de discoclips gemaakt. Het moest anders dit jaar, we moesten ons herpakken.
Ik benadrukte nog eens dat ik veel te veel, ongezond veel, met de sterfelijkheid en het ouder worden bezig was, terwijl ik toch als amateur-Boeddhist heel goed weet dat het geen enkele zin heeft je vast te klampen aan onveranderlijkheid - die bestaat namelijk niet; je moet je overgeven aan de stroom en je niet krampachtig verzetten tegen wat onvermijdelijk is. Uit verzet komt lijden voort. Pijn is onvermijdelijk, lijden is een keus, zeggen de goeroes.
Dit jaar zou ik me proberen te verzoenen met mijn nieuwe status. Ik was geen jongeman meer, nauwelijks meer middelbaar. Een bejaarde, niks aan te doen, jammer dan.
Mijn vriendin zei: 'Je weet toch je hele leven al dat dit zou komen? Waarom blijf je je er dan zo tegen verzetten?'
Dat trof me even, maar ik ging er niet op in, want een enorme groep krijsende en fladderende kraaien trok onze aandacht. A murder of crows, zoals de Brit zegt.

De volgende dagen, tijdens de druilerige stilte en de drooglegging van de schrale januarimaand, gebeurde er iets. Ik dacht aan wat mijn vriendin had gezegd. Ik dacht aan mijn voornemens. Ik merkte een verandering in mijn stemming op die niet alleen terug te brengen was op de opluchting, dat die beladen en overvolle decembermaand voorbij was. 
In de mediterende sector zeggen ze altijd dat je niet in het verleden moet blijven hangen, niet moet piekeren over de toekomst, maar poot in de grond van het huidige moment moet krijgen. Dit moment, dat telt. De rest is illusie. Voorbij, of nog ongewis.
Natuurlijk had ik dat inzicht allang: ik doe al ruim een decennium aan zen enzo. Maar weten is niet hetzelfde als voelen. De bijbehorende mentaliteit had ik me maar niet eigen kunnen maken. Ik wachtte geduldig (en soms ongeduldig) tot dat verlichtende gevoel van aanvaarding en niet verder kijken dan de dag van vandaag over me zou komen. Als een soort genade. 
Wat me nu plotseling trof, was dat zo'n inzicht ook verwezenlijkt kan worden door middel van een wilsbesluit. Als je de logica erachter snapt is elke andere houding dan bij het moment leven onzinnig. En ik ben toch zeker niet dom? Want die logica zegt dit: als je je zo vastbijt in gedachten aan vergankelijkheid, aan het betreurde verleden en aan de gevreesde toekomst, vergeet je te leven en breng je die toekomst alleen maar sneller naderbij. Als je vandaag niet intensief leeft ontglipt je de tijd. Zo bewerkstellig je zelf datgene waar je bang voor bent.

(Voor kinderen is de wereld nieuw. Elke indruk komt vol binnen, de dag is vol indrukwekkende momenten. En dus, lees er het boek van Draaisma maar op na, gaat de tijd langzaam. Een maand is een eeuwigheid, een jaar niet te overzien. Volwassenen raken afgestompt door de herhaling van zetten die het leven wordt, en o wee! wat gaan de jaren op den duur snel voorbij!)

Waar het op neerkomt: ik besloot om voortaan minder aan verleden en toekomst te denken. Meer van het heden te maken. Avontuurlijker te worden. Minder mensenschuw.
Om dat besluit in daden om te zetten maakte ik meteen een afspraak met een oude vriend. Veel te lang uitgesteld. 
We wandelden door het park. Door een hardnekkige motregen, maar dat gaf niks. Ik vertelde hem van mijn nieuwjaarsinzichten. Dacht hij dat zoiets mogelijk was, je anders te voelen door anders te gaan denken? Hij dacht van wel. Tenslotte was de hele cognitieve gedragstherapie daarop gebaseerd.

En, lezers, wat denken jullie? Ben ik wakker geschud? Komt deze positieve, hoopvolle stemming door mijn 'rationele' inzicht, of is dat inzicht het gevolg van een tóch al veranderde stemming? De kip, of toch het ei?

Hoe dan ook, ik wens jullie allemaal een goed nieuw jaar; een jaar waarin ik hoop minder over dit soort tobberige zaken te schrijven; niet, om jullie te ontzien, maar gewoon, omdat ik er geen zin meer in heb.

Het boek van Douwe Draaisma heet: "Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt".