BLIJSPEL

Vraag me niet waarom, maar ineens moest ik denken aan de komische eenakter die mijn opa ooit geschreven heeft.
Het is familiegeschiedenis, geboekstaafd in een bruiloftsspeech die mijn vader in 1969 hield bij het vijfenveertigjarig huwelijksfeest van zijn ouders, én in een necrologie die ikzelf heb geschreven, na de dood van mijn opa in 1984; mijn oma gaf me er een envelopje met honderd gulden voor, ik nam het blozend maar dankbaar aan.
Het blijspel, zeg maar gerust de klucht, heet De haarkuur. Mijn opa was - onder veel meer - een enthousiast amateur-toneelspeler. Toen hij ontslag bij De Volkskrant nam omdat die in NSB-handen was geraakt, besloot hij zijn hobby te gelde te maken. Hij begon een toneelfonds, dat hij "Varia" noemde. Feitelijk was het een eenmanszaak. Volgens zijn enige nog levende kind, mijn tante Wil, schreef hij wel meer toneelstukjes, maar dit ene, De haarkuur, was een voltreffer. Het werd in die jaren wel 1000 keer en meer opgevoerd. 

Ik besloot, zonder veel verwachting, de titel te googelen. Tot mijn verrassing kreeg ik een aantal hits. Ten minste twee nog bestaande toneelfondsen voeren de titel in hun repertoire. Dat wil zeggen dat ik desgewenst ook nu nog, zo'n 75 jaar nadat mijn opa zijn talent als toneelschrijver had ontdekt, de klucht kan bestellen. 
Een van de fondsen had als voorbeeld of lokkertje een pdf'je met de eerste pagina's. Ik opende dat en las. Het was een beetje melig, dat zag ik zo. Een echte dorpsklucht. Het tijdsbeeld was meteen duidelijk: er was sprake van een radio, die een belangrijke rol vervulde, als enige nieuwsbron. De klant van de kapsalon waarin het stuk speelt was een boer, Krelis genaamd. Hij sprak plat Brabants, ongeveer net zo fonetisch opgeschreven als mijn vader dat later in zijn novellen zou doen. De kapper heette Krul. Allemaal lekker simpel. 

Maar dan! De naam van de auteur, die volgens strikte en bindende afspraken in dat en dat lettertype, op die en die plaats van het programmaboekje vermeld moest worden bij elke opvoering, was niet Fons van Spaendonck, maar L. Matten. Luuk Matten volgens het ene, Luut Matten volgens het andere toneelfonds. 
Hier moest ik even op kauwen. Google gaf slechts één zoekresultaat bij die naam: de auteur van De haarkuur.
Er waren volgens mij drie mogelijkheden.
1. Mijn opa had een pseudoniem gebruikt.
2. Mijn opa was niet de auteur, maar slechts de uitgever van het stuk.
3. De heer Matten had zich meester gemaakt van mijn opa's klucht en die onder eigen naam verspreid.

Een andere hit leverde dit op: De haarkuur werd in 1989 opgevoerd door de vereniging A.M. de Jong Toneel uit Nieuw-Vossemeer.
1989! Ofwel mijn opa had een postume reputatie waar je GIJ tegen moest zeggen, ofwel meneer Matten had inderdaad oud materiaal, gevonden in een stoffige la, onder zijn eigen naam opnieuw uitgebracht, jaren na dato, en zelfs vijf jaar na de dood van mijn opa. 

Ik mailde mijn tante. Ze was nog erg jong in die tijd, krap een tiener, maar ze herinnerde zich nog goed dat er thuis over dat toneelstuk werd gesproken. Het pseudoniem zei haar niks. Ze verontschuldigde zich dat ze me niet verder kon helpen, maar ik voelde me wel degelijk gesteund. Het blijspel dat zo'n Nachleben bleek te hebben moest zeker van mijn opa zijn. De naam Matten had hij om niet meer te achterhalen redenen uitgezocht. Matten is vooral een Vlaamse achternaam - misschien mikte hij op de Belgische markt?

Het is allemaal volstrekt onbelangrijk en mijn broer vindt, waarschijnlijk terecht, dat ik te veel met het verleden bezig ben - maar ik ga het toneelfonds benaderen. Misschien hebben ze informatie in hun archief over de auteur.
En ik ga het stuk bestellen. Niet om het op te voeren, (zover gaat mijn familieliefde niet) maar om al lezend naar herkenningspunten te zoeken en met een beetje geluk de stem van mijn opa te horen. 

(PS. Een vierde mogelijkheid: dat er twee kluchten met die naam bestaan, allebei spelend in Brabant en in de jaren 40, verwerp ik als te onwaarschijnlijk).