PASTEL

Mijn moeder had als meisje ooit een teken- en schildercursus van Talens gevolgd. Een handvol tekeningen resteerde daarvan, opgeborgen in een kartonnen map die was dichtgebonden met een lintje. Ze waren een beetje schools natuurlijk, die stillevens, nagetekende dieren en portretten, maar ze getuigden zeker van talent. Maar het mooiste overblijfsel van haar artistieke periode was een platte kist vol met pastelkrijtjes. Sommige niet meer dan stompjes, andere geknakt onder het papiertje dat ze omhulde, een minderheid nog helemaal heel, liepen ze in kleur op van licht naar donker in een eindeloze reeks halftinten. Toen ik zelf pen en Oost-Indische inkt wilde uitbreiden met kleurrijkere media kreeg ik de doos van mijn moeder.  Ik was er niet handig mee en kan in mijn la met jeugdherinneringen niet één voorbeeld vinden van een pasteltekening, terwijl ik diverse werkjes in inkt, potlood, waterverf en zelfs wasco bewaar, en mijn jongste broer een heus olieverfschilderijtje van mijn hand bezit. Des te beter herinner ik me het stoffige, matte karakter van die verzameling krijtjes, en de subtiele nuances in kleur. Ik moest er vorige week aan denken toen ik de heggenmus bespiedde.

We zaten een week lang in een huis in een bospark bij Vilsteren, een dorpje nabij Ommen. Het park maakt deel uit van een mooi oud landgoed. Het regende alsof het herfst was en de temperatuur was koud als in het najaar, maar de klanken van het gemengde bos waren die van de lente, zonder twijfel: de hele dag schetterden de vogels door elkaar, een symfonische verzameling hoge en zeer hoge geluiden in net zoveel schakeringen als die van de krijtjes; schel, zilverig, warm, melodieus of obsessief herhalend, snel, waakzaam en hitsig of juist traag koerend. 
Ik had mijn kijker en vogelboeken meegenomen - een moeite die ik me trouwens had kunnen besparen, want in het huis waren twee standaardwerken voor vogelaars en een goede kijker aanwezig.  Regelmatig stond ik op van de bank waar ik me in Dickens of Simenon verdiepte om te kijken wat er op ons bordes neerstreek. De kijker lag altijd precies daar waar hij niet moest zijn en eer ik hem had gepakt was de vogel meestal gevlogen. Was dat echter niet het geval, dan stond ik voor de grote ramen van de jaren zestig bungalow te turen en probeerde te analyseren wat ik daar zag scharrelen, en dat ook nog eens te archiveren. Zodat ik even later in Lars Svensson's Vogelgids van Europa kon opzoeken wat ik gezien had, en mijn eerste bevindingen daarna kon vergelijken met andere afbeeldingen in andere boeken, of kon toetsen aan filmpjes op internet. Ik vind het knap lastig om vogels te determineren. Ze zitten geen moment stil. En er zijn er zoveel. En dan zijn er ook nog veel te veel die erg op elkaar lijken en zich niet in mijn geheugen willen vastzetten: kleine, bescheiden, bruinachtige fluitertjes zonder veel houvast voor het oog. Maar soms had het kijken en zoeken resultaat, en kon ik trots een nieuwe vogel aan mijn repertoire toevoegen. De bonte vliegenvanger was algauw zeker, daar kon weinig aan missen; het vogelboek was ook nog eens zo vriendelijk om op te merken dat verwarring met andere soorten niet waarschijnlijk was. Een rare naam trouwens voor een zwart, wit en grijs diertje, maar ik klaag niet. 
De heggenmus kostte me wat meer moeite, in de eerste instantie leek hij een van die onopvallende bruinige piepertjes te zijn, maar toen ik eenmaal de associatie met mijn moeders pastelkrijtjes had gemaakt zat hij muurvast in mijn visuele geheugen. Zo schijn je het te moeten doen: ezelsbruggetjes verzinnen. Vooral de kop zag eruit alsof hij gekleurd en bestoven was met een van de blauwgrijze stompjes Talens, en ook het bruin van zijn rug leek bepoederd.
Hij werd een vaste bezoeker. Met takjes die idioot groot waren voor zijn minieme lijf vloog hij topzwaar een klimplant tegen de zijgevel in, waarin een nest in aanbouw verborgen moest zijn. Ik kon hem goed gadeslaan en raakte algauw gesteld op zijn drukke gedoe zo vlak voor ons huis. Hoewel hij een schuwe indruk maakte liet hij zich door onze afwezigheid niet afschrikken en kwam telkens na een periode van afwezigheid weer terug. 
Maar de laatste dag hebben we hem niet meer gezien. Er had die morgen een kat rondgelopen op het terrein, een krolse poes. Voor een ongeluk wordt gevreesd.