KERSTSTER

Je slaat het kalenderblad om en er is geen weg meer terug. Alles om je heen lijkt te roepen: ‘December!’ Eerst verzet je je nog. Je kijkt de andere kant op als je een rendier ziet staan in een etalage en trekt gedisciplineerd je hand terug als die zich onwillekeurig naar een schaal met stukjes proefgebak in de supermarkt beweegt: in godsnaam geen banketstaaf. Maar je staat machteloos. December is als drijfzand, je wordt er langzaam in meegezogen tot de sfeer je verstikkend omhult en naar adem doet snakken. Je zou eigenlijk liever heel ergens anders zijn, in Timboektoe of Verweggistan of desnoods in Lapland, maar eindigt of je wilt of niet aan een kerstdiner, hevig verlangend naar januari. Ik spreek voor mezelf natuurlijk, de je-vorm waarin ik het voorafgaande heb gegoten is misleidend. Merkwaardig ook: ik gebruik die eigenlijk nooit. Blijkbaar wil ik heel graag dat u er net zo over denkt als ik, over die feestdagen.

Maar gisteren gewerd mij een kleine openbaring. Ik had een lange mail van mijn Italiaanse vriend gekregen. Hij schreef dat hij er heel treurig onder was, dat hij kerst niet zoals vroeger samen met zijn familie kon vieren. Dat laatste verzweeg hij, maar ik ken zijn situatie en vulde het aan. Ik antwoordde dat ook ik triest van het naderende kerstfeest werd, maar niet zoals hij weemoedig, eerder bedrukt. De woorden kwamen gemakkelijk. Terwijl ik tikte besefte ik dat ze té gemakkelijk kwamen. Ik draaide een riedel af die in de afgelopen jaren was verfijnd tot een gelikte klaagzang. Ik stopte met schrijven en dacht na. Was ik niet bezig met een soort zelfhypnose? Wat voor kans had ik te ontsnappen aan de decemberdip als ik mezelf al bij voorbaat verloren verklaarde?
Ik zag opeens wat ik deed, wat ik al jaren doe. Ik zeur over wat de feestmaand met me doet en vervolgens doet die dat ook. Ja, natuurlijk! Ieder zelfhulpboekje had me dat kunnen vertellen. Je kunt jezelf associaties aanpraten en gewoontes aanleren. Een andere gewoonte kan tot een andere mentaliteit leiden. Een therapeut bij de Jellinek adviseerde me ooit om als ik uit mijn werk kwam een andere route naar huis te nemen. Niet meer langs de kroeg, waar ik gewend was een trappist te drinken, maar bijvoorbeeld langs een ijssalon. Al gauw zou mijn brein dan een nieuwe koppeling aanmaken - ik zou een ijsje gaan associëren met ontspanning na werk en niet meer talen naar een borrel. Het hielp geen moer, ik vind ijsjes lekker maar ze deden toch niet hetzelfde voor me als een glas Westmalle van 9.5 procent. Daarmee schreef ik de zogenaamde cognitieve gedragstherapie af. De geschiedenis gaf me gelijk. Er was meer voor nodig dan een hoorntje meloen en stracciatella om me van de drank af te helpen.
Maar dat gewoontes en vaste patronen een negatieve rol kunnen spelen, dat kon ik niet ontkennen. De houding waarmee je in iets staat bepaalt je stemming net zo goed als externe factoren. Als ik als slachtoffer en onwillige toeschouwer die decembermaand instapte was ik van meet af aan kansloos. Dus waarom zou ik die houding niet eens gaan veranderen?
Hier schoot mijn spirituele training me te hulp. Ik heb al die boeken over Zen toch niet voor niets gelezen, ik heb toch niet uren en uren stil gezeten op een kussentje om me eronder te laten krijgen door een rendier en een kerststol? Als dat mediteren me één ding heeft geleerd is het wel dit: alles wat je met aandacht doet wordt op de duur interessant. Het klinkt als een kalenderwijsheid en dat is het ongetwijfeld ook (sla er uw scheurkalender Oosterse Wijsheden maar op na) maar het kon helpen. Een Engels spreekwoord schoot me te binnen en hielp me verder op weg: If you can’t beat them, join them. Als ik nu eens niet mokkend en met nauwelijks verhulde weerzin meedeed aan alle feestvreugde, maar van harte, met inzet? Als ik er nu eens mijn best voor deed? Dan werd het vanzelf ook leuker, zou je denken.
Die middag zocht ik de kerstliedjes uit die ik in de nachtmis zou moeten spelen. Het was een ongeregeld zootje, waaruit ik ieder jaar mijn noten moedig bij elkaar improviseer. Daar zou ik beginnen. Dit jaar zou ik er keurige arrangementen bij gaan schrijven, en ik zou ze in een nette map doen. Ik zou er aandacht aan geven. Was Stille Nacht eigenlijk niet een heel mooi lied, in al zijn eenvoud?
Ik liep hoopvol gestemd naar de Albert Heijn, nam een stukje gevulde speculaas van het schaaltje, at het met smaak op, en overwoog even om een kerstster te kopen. Die was in de aanbieding voor 2,99.