Na vier bandjes vertaalde gedichten waren mijn voor de hand liggende keuzes op. Heine, Eichendorff en Hesse waren mijn favoriete Duitse dichters, Louis Aragon was me als uitdaging voorgesteld door de uitgever. Om toch een vooruitzicht te hebben en iets om nu en dan aan te werken, opperde ik voorzichtig Friedrich Rückert als opvolger. Zijn werk was me niet echt vertrouwd, maar een aantal van zijn gedichten kent iedere zanger: de teksten van Mahlers Kindertotenlieder bijvoorbeeld, of Aus den "Östlichen Rosen" van Schumann.
Ik las wat over Rückert. Hoewel een generatiegenoot van Eichendorff en Heine ademt alles rondom de man een heel andere sfeer uit. Hij was oriëntalist en filoloog en als zodanig een soort genie: op zijn veertiende vertaalde hij de Odyssee en hij bemoeide zich beroepsmatig, als wetenschapper en vertaler, met meer dan veertig talen, waaronder Fins, Hawaïaans, Berbers, Perzisch en Oud-Ethiopisch. Zijn poëzie is sterk autobiografisch en heeft niet dat archetypisch romantische, dat volkstümliche van mijn oude makkers. Hij hield zelfs een dagboek bij in dichtvorm. Een veelschrijver was het ook: die armzalige paar verzen die Mahler voor zijn aangrijpende liederencyclus had gekozen was maar een greepje uit de 428 (!) gedichten tellende bundel Kindertotenlieder.
Ik probeerde mijn hand op een paar van de door Mahler gekozen "liederen van de gestorven kinderen". Dat viel tegen. Rückert gebruikt veel dezelfde rijmklanken in korte zinnetjes, twee of drie 'toppen'. Dus heb je geen geschikt Nederlands equivalent voor handen, dan heb je weinig ruimte om te parafraseren. In zo'n geval worden valse vrienden en de soms wel en soms niet gelijke werkwoordsvormen van het Duits een struikelblok. Neem het gedicht Um Mitternacht. In de eerste strofe drie rijmwoorden op -acht. Mitternacht, gewacht, gelacht. Dat wordt in het Nederlands: Middernacht, gewaakt, gelachen. Oef. Genoeg reden om zo'n gedicht maar liever met rust te laten. Boris Rousseeuw reageerde niet op mijn voorstel om voor Rückert te kiezen. Ik besloot het plan maar op te geven.
Maar nu en dan bekeek ik wat ik al had, en vond het toch best aardig. Toegegeven, de eenvoud van Rückert is met de bovengenoemde complicaties moeilijk te evenaren. Ik moest me soms in bochten wringen om tot een rijmende en ritmische parafrase te komen en het klonk allemaal wat literairder dan het origineel. Op zijn best klinkt en leest een vertaling als een oorspronkelijk Nederlandstalig gedicht. Bij Hesse met name was me dat vaak gelukt, vond ikzelf. Rückert was problematischer. Een tweetalige uitgave zou misschien een idee zijn: geef de lezer de kans mee te denken en te puzzelen.
De herfst zette in. Er kwam een mailtje van Boris. 'Veel plezier met Rückert', eindigde het. Ik zette me achter mijn bureau en riep het bestand op. Ik was hopeloos blijven steken in Wenn zur Tür herein/tritt dein Mütterlein. Moederlief? Iets met 'als een dief'? Een beetje halfhartig besloot ik er nog maar een uurtje in te investeren, ook al werd het misschien niks met dat boekje. Tenslotte lossen mensen op verloren middagen ook cryptogrammen of sudoku's op.
Na een tijd zonk me de moed opnieuw in de schoenen. Ik ging wandelen. Het stormde een beetje. In het park scandeerde het kreupel en hinkend door in mijn hoofd.
En ja. Daar viel me iets in. Kindertaal! Ik ging op een bankje zitten en opende de Notepad app op mijn telefoon.
Toen jouw lieve mam
Net naar binnen kwam,
Was het mij heel even
Of ik jou zag beven
Bij de kaarsenvlam,
Zij jouw handje nam,
Warm en nog vol leven.
Droom ik, zwak van wil,
Is het soms een gril
Van het lichtgeflonker?
Niets dan schimmig donker
Volgt jouw moeder stil.
Schaduw is nu kil,
Leeg het schemerdonker.
Tekening: Franz Horny (1798-1824), 1818
Geen opmerkingen:
Een reactie posten