Wat me het meest treft aan de reclame is die toon: 'blijven graag een sigaretje roken'. Dat vergoelijkende. Gezellige. Gemoedelijke. Het verkleinwoord zegt het al: het gaat hier om een vrij onschuldig vergrijp, om wat ze vroeger een pekelzonde noemden.
Toen het rookverbod in zou gaan was ik verontwaardigd. Om het feit dat ik niet meer gezellig met mijn pijp aan de leestafel van Wildschut zou kunnen zitten én om de betutteling: the nanny state - we gingen Amerika achterna. Inmiddels zijn we exact tien jaar verder en alleen het idee al dat ik in een openbare gelegenheid de brand in mijn tabak zou jagen (gesteld dat ik nog zou roken) vind ik ronduit idioot. Ze hebben gewonnen, de antirooklobbyisten: de mentaliteitsverandering heeft plaatsgevonden, we zijn succesvol gehersenspoeld, die vieze nicotinevlekken zijn uit ons brein gewassen. Roken in het openbaar is iets van vroeger geworden; roken in je privésfeer nog net niet, maar het wordt - ook door de rokers zelf - beschouwd als een serieus delict tegen de eigen gezondheid - bepaald geen pekelzonde.
Er zijn al momenten dat ik dit blog bezie en me schaam voor de vlag waaronder het destijds de wereld is ingestuurd. Dan kijk ik naar mijn pijpencollectie, naar mijn portretten, mijn foto's en boekomslagen, en vind dat alles wat er vroeger zo 'sfeervol' en 'gezellig' aan was bij nader inzien niet deugde, en dat mijn zorgvuldig opgebouwde zelfbeeld ('peinzende pijproker') in vieze smook opgaat, of riekt naar verschaalde rook, kiest u maar een vergelijking.
Iets dergelijks gebeurt er met de seksuele moraal. Nee, dit is geen overmoedig grote sprong, luister maar: nog geen zeven jaar geleden ging het gesprek op een feestje over de affaire rond de oversekste Franse politicus Dominique Strauss-Kahn, in die tijd kortweg DSK genoemd. Ik maakte er een grapje over. Iets in de trant van: 'Ach, in Frankrijk is een kamermeisje nu eenmaal vogelvrij, dat hoort bij de cultuur, lees er Simenon maar op na.'
Mijn geleerde vriend Saphier was niet geamuseerd en berispte me. Hoe kon ik zo luchtig doen over zo'n smerig zaakje? Ik was toen een beetje beduusd: ik zag nogal tegen Saphier op en voelde me op mijn nummer gezet. Maar zeven jaar later snap ik niet meer dat ik zo luchtig kón doen. We hebben #MeToo meegemaakt. We zijn weer een beetje wijzer. Met terugwerkende kracht heeft dat hele tijdperk van Simenon en zijn kamermeisjes zijn onschuld verloren. Zoals ook het tijdperk van Simenon met zijn driehonderd pijpen, de dokters met hun kamelen en Johan Cruijff met zijn sigaretje zijn onschuld kwijt is.
En daarmee verliest ook een wérkelijk onschuldig vermaak iets van zijn charme: lezen. Deze week las ik weer eens een paar Maigrets. Ooit schreef ik daar het volgende over:
De wereld van Maigret is een donkere maar veilige wereld; zondig maar tegelijk kinderlijk onschuldig, ondanks alle moorden, ondanks al het schuim der aarde dat er overvloedig in optreedt. Een voorgoed verdwenen wereld vol dagelijkse pekelzonden en onbeduidende rituelen. Een wereld waarin schurken een hart hebben en brave burgermensen rotte plekken. Waarin iedereen in wezen zwak en daarmee sympathiek is. Waarin mensen zonder er veel aan te kunnen doen hun lot vervullen in een omgeving die alcoholisme, hoererij en hypocrisie schouderophalend accepteert. In het warme en smoezelige Frankrijk van Simenon wordt veel, zo niet alles vergeven. En dat maakt geruststellende bedlectuur.
Ik kan er niet meer met heel mijn hart achter staan. De antirooklobby en #MeToo hebben van mij een beter mens gemaakt maar mijn bedlectuur hebben ze een beetje verpest.
8 opmerkingen:
In geen genre is dit zo duidelijk te zien als in de science fiction. Tot diep in de jaren tachtig was de toekomst er een waarin naar hartenlust gerookt werd. Een gedateerde toekomst.
Veel toekomstvoorspellingen zaten er naast, of waren net mis, van computers en internet tot vervuiling en reizen naar Jupiter, maar het door de maatschappij volledig in de grootban doen van het roken is door werkelijk niemand voorspeld. Deze cultuur-omkeer heeft ons volledig verrast, zoveel is duidelijk.
De tijdgeest wisselt; het menselijk tekort is van alle tijden.
Ik merk dat ik, naarmate ik ouder wordt anders tegen de dingen ga aankijken. Je twijfels bij het lezen van Maigret sluiten wel een beetje aan bij wat me gisterenavond overkwam.
Ik keek naar 'De Dominee', een Nederlandse speelfilm van pakweg 15 jaar geleden. Met een prachtige Frank Lammers (tegenwoordig vooral bekend van de Jumbo reclames) en een onverwacht geile Chantal Janzen.
De film is het verhaal van Klaas Bruinsma. De handige jongen die het anders zou gaan doen. Geen hard drugs, geen geweld, gewoon vreedzaam dealen op de scheidslijn tussen legaal en illegaal. Ondertussen afstevenend op de door hem verwachtte legalisering van softdrugs.
Je ziet het van kwaad tot erger gaan.
Beginnend met het verwerven van een marktaandeel door een slim leugentje en eindigend met het uit de weg ruimen van iedereen die je in de weg zit. Inclusief je beste gabber, met wie je het zaakje hebt opgebouwd en tenslotte zelfs je eigen vrouw.
Klaas heeft aan het eind niemand meer over die hij vertrouwt. Hij wordt zelf ook doodgeschoten, maar zelfmoord was ook een geloofwaardig einde geweest, wat mij betreft.
Vroeger kon ik gewoon naar zo'n film kijken en het als amusement beschouwen. Nu werd ik er serieus droevig van. Het menselijk tekort in optima forma.
Dire Straits werd op zeker moment teveel een band voor Veronica-publiek, maar Mark Knopfler maakte soms wel mooie compacte teksten, met veel zeggingskracht. In 'Private Investigations' zong hij dit:
I go checking out the reports
Digging up the dirt
You get to meet all sorts
In this line of work
Treachery and treason
There's always an excuse for it
And when I find the reason
I still can't get used to it
Dat laatste heeft Maigret vast ook vaak gedacht.
Hoewel het een en ander historisch is, vrees ik anderzijds een gedachtenpolitie. Dat straks zelfs fout fantaseren verboden wordt.
Detective-romans zonder doden, want moorden is verkeerd en wie zich daarmee amuseert is verdacht. En ook seksuele fantasieën moeten keurig aan banden worden gelegd, geen Flodder met "buurman, wat doet u nu" meer...
Een "gewetensvraagje" aan de Toonder-liefhebbers. Moet, in het kader van schone lucht en een schoon brein, de pijp van Heer Bommel worden weggewit?
Het proces is al in gang gezet, zoals ik probeer aan te tonen met het voorbeeld van het Maigret-deeltje. Door de lange conditionering wordt eerst het gedrag maar uiteindelijk ook het geweten gekneed, met als resultaat dat 'fout' fantaseren moeizamer gaat of minder leuk wordt.
Wat betreft de pijp van Bommel: helaas geen dystopische toekomstfantasie: in de Gouden Boekjes-reeks, maar óók in Matena's De Pas-kaart zien we helaas een afgekickte Bommel.
Is Toonder reeds gecensureerd? Nee, toch? Ik dacht dat ik een absurd grapje maakte...
Tot mijn "guilty pleasure" en tegen beter weten in, moet ik nu toch aan die oude Lennaert denken. Die mij zodra ik een sigaret in mijn mond stak, bijna enthousiast een vuurtje gaf...
Hoe zou Lennaert, het slechte voorbeeld himself, anno 2019 zijn geweest? Hij heeft het helaas zelf niet overleefd om het te vertellen...
Een afgekickte blogger, gespecialiseerd in Haarlemse geschiedenis, geducht concurrent van RaDa... ? :)
Wie of wat is RaDa? Deze verwijzing ontgaat mij.
Lennaert anno nu... Rellen om Sint Nicolaas en Zwarte Piet. Zijn geliefde Engeland en de Brexit. Rookverbod in openbare gelegenheden, hier en daar zelfs op straat. Dat zijn onderwerpen die hem anno 2002 enorm zouden hebben geboeid.
Andere tijden. Hoe de wereld in een kleine twintig jaar tijd kan veranderen.
Wat betreft het rookverbod valt mij een schone schijn op. In de openbaarheid maakt men zich zorgen om de jeugd, die maar een slecht voorbeeld zou krijgen. Ondertussen mag men thuis en in zelfs de auto, de kinderen onverminderd laten meeroken.
Wat betreft de "#metoo"-beweging hoop ik dat men onderscheid blijft maken tussen gebruik en misbruik. Als men, als volwassenen onder elkaar, de ander rijkelijk alcohol inschenkt in de hoop dat er seksualiteit uit voorkomt, is dat gebruik of misbruik? Men kan als potentiële prooi de voelsprieten gebruiken, de hand op het glas houden en wellicht niet zomaar met iemand naar huis of hotelkamer meegaan.
Ik vrees voor een maatschappij waarin men straks eerst langs de notaris moet, om de wederzijdse toestemming schriftelijk vast te leggen.
mooi!!
Een reactie posten