KWAKZALVERIJ

Toen mijn vriendin zich realiseerde dat ik vaker de stabiliserende hulp inriep van oxazepam dan zij had gedacht, was ze teleurgesteld en ook een beetje boos. Mijn vriendin heeft iets tegen pillen, een enkel paracetamolletje op z'n tijd kan nog nét. Ik verdedigde me en een oude discussie laaide, een beetje moedeloos, weer op. Daarna voelde ik me niet zo lekker. Mijn vriendin had gedacht dat ik het helemaal op eigen kracht redde, en mijn in haar ogen slappe pillengebruik viel haar tegen. Ik zag mezelf door haar ogen en mijn zelfbeeld verschrompelde. Tegelijk had ik de pest in dat ik mijn eigendunk liet krimpen door in de spiegel van andermans opinie te kijken - daar moest ik zo langzamerhand toch wel eens boven staan?
Die avond dacht ik aan mijn oma, wier schuld het allemaal is, volgens de mythe die ik van mijn eigen leven heb gemaakt. Zij was 'zenuwpatiënte' en ik had haar genen geërfd. Een dag eerder, op bezoek bij mijn broze vader, had ik haar consulten bij een bekende zenuwarts ter sprake gebracht. Op zijn naam hadden we niet kunnen komen. Nu raadpleegde ik mijn blog, want ik herinnerde me er ooit iets over geschreven te hebben. Daar was het: 'Croiset, de bekende zenuwarts en paragnost'.
Ik was moe van het geringschattende piekeren over mijn eigen onvolmaaktheid en bij wijze van afleiding begon ik op internet te lezen over mijn oma's behandelaar. Het eerste wat bleek was, dat hij helemaal geen zenuwarts was. Gerard Croiset (1909-1980) was een internationaal vermaard paragnost en paranormaal genezer, beroemd door de rol die hij in politiezaken had gespeeld: op zijn aanwijzingen waren vermissingen en misdaden opgelost. Mijn herinnering werd sterker. Inderdaad ging mijn oma naar een 'magnetiseur', wist ik weer. Die hielp haar van haar kwellende hoofdpijnen af, die ze had opgelopen na een val in een kelder en een niet goed genezen hersenschudding. Het magnetiseren werkte een tijdje, en dan was het weer tijd om naar Utrecht te gaan en de magie te laten verversen.
Deze oom van Jules en Hans Croiset was beroemd in zijn tijd, maar nadien vooral omstreden. Zijn reputatie dankte hij voornamelijk aan zijn beschermheer en ontdekker, professor Wilhelm Tenhaeff (1894-1981), de eerste hoogleraar parapsychologie. Tenhaeff bleek echter behoorlijk met de onderzoeksresultaten geknoeid te hebben, en daarmee kwam ook de reputatie van Croiset in het diskrediet: hij belandde postuum op de zwarte lijst van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, en behaalde een respectabele elfde plaats in de 'top twintig van kwakzalvers in de twintigste eeuw'.
Maar hoe, vroeg ik mij af, kwam mijn oma bij Croiset terecht? Waarom maakten mijn opa en oma regelmatig de treinreis naar Utrecht voor een duur consult bij een wereldberoemde toverdokter?
Mijn grootouders waren mensen uit een eenvoudig milieu, van wie je zoiets niet zou verwachten. Aan mijn moeder kon ik het niet meer vragen, dus vroeg ik het aan Google. Ik ontdekte dat Gerard een halfbroer van Odo Croiset (1915-2011) was geweest, een illegale drukker die in de oorlog Het Parool had gedrukt. En daar lag mogelijk de link: mijn opa, die in het drukkerswezen werkte als vertegenwoordiger, was betrokken geweest bij het Parool. Hij had het rondgebracht, met gevaar voor eigen leven - ik herinnerde me het verhaal dat hij zwetend in tram 25 stond met een tas vol verse krantjes, terwijl een groepje Duitse soldaten steeds dichter bij hem kwam te staan. Zou hij niet, in die kleinschalige, geheime wereld van het verzetsblaadje, een tip hadden gekregen van Odo? 'Laat je vrouw eens naar mijn broer gaan. Die helpt haar wel van haar hoofdpijn af.'
Ik kon niks bewijzen maar was tevreden met deze conclusie. Ons geheugen faalde, maar met een beetje reconstructie viel er wel een mooi rond verhaal uit de feiten te boetseren, dat misschien wel en misschien niet waar was. Zoals ook de methode Croiset misschien wel, en misschien niet werkte. Als historicus was ik een kwakzalver en ik had daar vrede mee. Misschien moest ik die wetenschappelijke pillen ook maar eens vervangen door brouwsels uit de magische kruidentuinen van Dr. Vogel. Ik zou er in elk geval mijn vriendin een plezier mee doen.