ZICHTBAARHEID

Misschien was er niet zoveel aan te doen: het is een initiatief van de VARA-gids, en dat hij op prime time uitgereikt wordt in DWDD, het dagelijks voorbijvarend vlaggenschip van die omroep, ligt dus voor de hand. Maar het was evengoed een vreemd moment. Pijnlijk. De Sonja Barend Award ('prijs' heette dat vroeger) werd uitgereikt door de naamgeefster. Gastheer Matthijs van Nieuwkerk was niet alleen genomineerd, maar stond hoog op de lijst: in de top twee. Hij bevond zich in een onmogelijke spagaat van geforceerde objectiviteit (‘Pauw verdient hem’) en nerveuze hoop. Even later wandelde concurrent Pauw het programma binnen. Een merkwaardig onderonsje tussen de drie interviewers (nee, vier: Twan Huys was toevallig ook in de zaal) volgde. Pauw zat er wat slungelig bij. Een beetje ongemakkelijk. Het publiek zat er nog slungeliger bij, namelijk voor spek en bonen. Televisie over televisie, het gebeurt steeds vaker.
Even later zat dezelfde Sonja Barend te poseren in Sterren op het doek, onderwijl bevraagd door Hanneke Groenteman. Diezelfde Groenteman die volgens Barend, een uur eerder in DWDD, een oeuvreprijs zou moeten krijgen voor haar televisiewerk. De dames hadden het reuzegezellig samen, het ‘Son’ en ‘Han’ was niet van de lucht.
Weer even later, de derde publieke zender, een programma van BNN. Filemon Wesselink ging op zoek naar de gevolgen van roem. Lees televisieroem, lees BN’erschap – bestaan er dan nog andere soorten van roem? Filemon interviewde Matthijs, die zich met een zonnebril had getooid om te illustreren dat het een hard gelag was, dat beroemd zijn. Hij kon geen café meer in, zeker niet na tienen, als er biertjes waren gedronken. Hij had zich in de Achterhoek teruggetrokken. Maar klagen deed hij niet, de adrenalineflow woog ruimschoots op tegen het ongemak. Was roem verslavend? ‘Ik denk het wel,’ zei Matthijs, een beetje verrast, een beetje verontrust. Mij leek de conclusie eerder een platitude, een deur die zo wijd openstaat dat hij blijkbaar niet eens meer gezien wordt.
Filemon voelde zich overmatig bewust van zichzelf, bekende hij, als hij over straat ging. Roem bleek dus in een gevorderd stadium hetzelfde resultaat te hebben als verlegenheid. Je voelde je bekeken door de mensen en dat was ongemakkelijk. Overal waar je kwam stonden manshoge spiegels waarin jouw reflectie je toegrijnsde. Hij klaagde er gezellig over met een paar andere jongelui van BNN en wij mochten schaamteloos meegenieten van hun entre-nous.
Hoe dit alles voor gewone beroemde mensen is weet ik natuurlijk niet. Mensen die bijvoorbeeld met boek, muziek of schilderij faam hebben verworven. Harry Mulisch genoot zichtbaar van de zichtbaarheid, zoveel was zeker. Maar Mick Jagger, hadden we eerder op de avond gehoord van Son, verdween schichtig tussen bodyguards in een gereedstaande auto, nadat ze hem ooit had mogen interviewen.
We willen allemaal zichtbaar zijn, omdat we zichtbaarheid, ‘gezien worden’ verwarren met bemind worden, waar we eigenlijk naar verlangen. Daarom bevredigt roem niet echt. Je hebt er steeds meer van nodig en wordt er blijkbaar nog verlegen van ook.