De ramen, die prachtige rozetten die zo'n betoverend mooi lichtschijnsel geven in het halfduister, zijn naar het schijnt gelukkig gespaard gebleven. En ook het beroemde orgel uit 1730; en zelfs de teennagels van Christus, die in een geheim doosje worden bewaard, liggen nog sierlijk te krullen zoals op de dag dat Maria Magdalena ze afknipte.
Wat wel vernietigd werd weten we allemaal en kunnen we allemaal zien. Over het interieur is nog niet alles bekend. Maar hoe iconisch waren dak en toren eigenlijk precies?
Henri Matisse schilderde de Notre-Dame verschillende malen zoals hij haar zag liggen vanuit het raam van zijn atelier. En hij beeldde haar af zonder toren. Misschien was die net aan zijn zicht onttrokken. Maar misschien ook vond hij dat die spitse toevoeging het sterke beeld dat de kerk met zijn robuuste façade opleverde een beetje bedierf? Tenslotte was die 'dakruiter' er pas vrij recent bovenop gezet.
Eugène Viollet-le-Duc (1814-1879) was een architect en architectuurtheoreticus, die verantwoordelijk was voor de restauratie van heel wat belangrijke middeleeuwse gebouwen die door de Beeldenstorm en de Franse Revolutie in het ongerede waren geraakt. Hij ging daarbij liefdevol maar rigoureus te werk. Zijn uitgangspunt was niet zozeer: hoe heeft het gebouw er oorspronkelijk, vóór de beschadiging of vernietiging, uitgezien - maar: hoe vind ik, Eugène Viollet-le-Duc, dat het eruit gezien zou moeten hebben in een ideale wereld? Hij schroomde niet om elementen toe te voegen die nooit bestaan hadden. In Nederland werkte Pierre Cuypers (Rijksmuseum, Centraal Station), die hem bewonderde en met hem bevriend was, in dezelfde romantische trant.
En ja, zo leert Wikipedia me, het frêle torentje dat gisteren zo dramatisch in de vlammenzee kopje onderging, is ontsproten aan de historische fantasie van deze belangrijke Fransman. Dus, als de schokgolf wat is weggetrokken, zullen we misschien vast kunnen stellen dat deze brand natuurlijk héél erg was, maar toch niet de culturele aardverschuiving die hij op die angstige maandagavond leek te zijn.
Want wat we nu zien is precies wat we voor het midden van de negentiende eeuw hadden kunnen zien. De brand verwoestte niet zozeer de stoere gotiek van de middeleeuwse Notre-Dame, die staat gelukkig nog steeds de vele eeuwen te trotseren, maar bovenal de elegante neogotische toevoegingen van Viollet-le-Duc.
Illustratie: Henri Matisse (1869-1954): 'De Notre Dame in Parijs', olieverf op doek, 1900, Tate Gallery Londen.
2 opmerkingen:
Bedankt voor de achtergrondinformatie en de nuance.
Inmiddels zou er een wedstrijd voor architecten zijn uitgeroepen om een ontwerp te maken voor de herbouw van de toren.
Dus misschien gaat de geschiedenis zich herhalen, wat betreft ontwerpen van nieuwe verzinsels in plaats van restaureren hoe het gebouw was voordat het werd beschadigd?
Een late reactie, maar toch even een nuance op jouw nuance.
Ik weet er ook niet alles van, maar behalve dat torentje is een groot deel van de kap die de gewelven afdekt verbrand, als ik me niet vergis.
Het is me niet duidelijk in hoeverre de oorspronkelijke kapconstructie vervangen is tijdens de restauratie door Viollet-le-Duc. Mogelijk zijn de oorsponkelijke spanten en binten hergebruikt.
In restauratiekringen hecht men tegenwoordig niet slechts aan restauratie, maar ook aan het behoud van zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal.
Als er sprake is van veranderd gebruik van historische panden, wil men de plattegrond nog wel eens aanpassen aan dat nieuwe gebruik door bijvoorbeeld doorbraken aan te brengen in oorspronkelijke muren. Bouwhistorici vinden dat rampzalig; er gaat in hun optiek onvervangbaar, honderden jaren oud bouwmateriaal verloren. Iets soortgelijks zou gebeurd kunnen zijn bij de verbrande kap van de Notre Dame.
Viollet-le-Duc is inderdaad een beetje berucht om het opleuken van de gebouwen die hij restaureerde. Ik heb ooit het kasteel van Pierrefonds bij Compiegne bezocht en ook Carcassonne, de vestigstad in het zuiden. Het kasteel van Pierrefonds heeft er nooit uitbundiger uitgezien dan na de 'restauratie' van Viollet-le-Duc..
Maar gek genoeg was Viollet-le-Duc ook een moderne man. Hij was een van de eersten die, zeker in constructieve zin, functie belangrijker vond dan vorm. Hij heeft niet alleen Pierre Cuypers beïnvloed, maar ook Berlage.
Een reactie posten