Voor de repetitie begon reikte Nico me een koffie aan, een halfje, zoals altijd. Hij vroeg of ik tevreden was met mijn vertaling. Mijn hoofd zat vol andere zaken, ik moest even denken voor ik besefte dat hij het over mijn vorige blogpost had. Ja, daar was ik wel tevreden over, antwoordde ik. Maar nog terwijl ik het zei begon de twijfel te knagen. Mensen die vragen of je zelf tevreden bent over een zojuist geleverde prestatie bedoelen vaak hun eigen bedenkingen tactvol te uiten.
De laatste stanza, die was in orde, maar kon beter.
I shall be telling this with a sigh
Somewhere ages and ages hence:
Two roads diverged in a wood, and I—
I took the one less traveled by,
And that has made all the difference.
Ik had per se de voor de hand liggende vertaling willen vermijden omdat "het verschil maken" een modieuze en lelijke uitdrukking is, een anglicisme bovendien, die zoveel betekent als "goed bezig zijn", "iets belangwekkends verrichten", terwijl bij Frost de betekenis simpeler is, zonder die ronkende bijklank. Ik maakte er na veel wikken en wegen dit van:
Ik zal verzuchten over een poos,
Ergens eeuwen en eeuwen nadien:
Er was een tweesprong in ’t woud - ik koos
De stilste weg, haast argeloos,
En dat heeft mijn levenslot herzien.
Dat "nadien" vond ik niet zo fraai omdat er twee tijdsbepalingen door elkaar lopen en elkaar in de weg zitten; ik overwoog het te vervangen door "misschien".
Nico bracht me in herinnering dat hij het gedicht ook had vertaald. Voor een programmaboekje van ons koor, want tien jaar geleden had The Road Not Taken, door mij getoonzet, op de lessenaar gestaan. Hij had wél gekozen voor "het verschil maken". Destijds was die uitdrukking nog niet zo hinderlijk verwilderd denk ik. Het rijmde in zijn versie op als God het wil.
Nico bracht me in herinnering dat hij het gedicht ook had vertaald. Voor een programmaboekje van ons koor, want tien jaar geleden had The Road Not Taken, door mij getoonzet, op de lessenaar gestaan. Hij had wél gekozen voor "het verschil maken". Destijds was die uitdrukking nog niet zo hinderlijk verwilderd denk ik. Het rijmde in zijn versie op als God het wil.
Thuis zocht ik het boekje op.
Zo zullen mijn kleinkinderen het verstaan,
over honderd jaar als God het wil.
In een bos kon ik twee kanten op gaan,
ik koos de minst betreden laan
en juist dat maakte het verschil.
Dat vond ik wat vrij, maar mooi. Bleef alleen die laatste zin.
Toen viel me de uitdrukking een wereld van verschil in. Die was van vreemde smetten vrij.
Met een van Nico geleend opperwezen kom ik dan op:
Ik zal verzuchten over een poos,
Eeuwen na nu als God het wil:
Er was een tweesprong in ’t woud - ik koos
De stilste weg, haast argeloos,
En dat was een wereld van verschil.
Ideaal is het niet, ideaal is alleen het origineel. Maar ik vind het toch beter dan mijn eerste versie. Vertalen moet je eigenlijk met zijn tweeën doen.
1 opmerking:
Nu je er toch over begint: ik had ook iets wat ik minder fraai vond in die vertaling. Het woord "verwilderder".
In de mate waarin het zou moeten worden vermeden misschien net zoiets als "het verschil maken"; meer een persoonlijke mening dan een ècht taalkundig manco.
Desalniettemin: ik vind dergelijke vervoegingen, met twee keer dezelfde lettergreep achter elkaar, lelijk.
Een reactie posten