VICTORIA

'Hier was ik muzikaal even de weg kwijt. [...] Ik heb Liesbeth echt tekortgedaan op deze plaat.'
Aan het woord is Boudewijn de Groot. In het prachtig uitgegeven Boudewijn de Groot Oeuvreboek becommentarieert hij elk liedje waar hij als zanger, auteur of producer voor tekende. Ik kreeg het boek van mijn jongste broer voor mijn verjaardag en nu we binnenkort weer voorstellingen van Wat geweest is, is geweest gaan doen, studeer ik er vlijtig in. Een ware bijbel voor de De Groot-vorser.
Nieuwsgierig geworden door deze harde zelfkritiek van de meester zocht ik de plaat waarvan hier sprake is, Victoria van Liesbeth List, op Youtube. Ik was verrast door wat ik even later hoorde en luisterde hem helemaal af.

Ik weet nog, of kan me levendig voorstellen, wat ik er destijds in 1970 van vond, of van zou hebben gevonden. Een drukke, bonte chaos, in mijn jongensoren gelikt en commercieel zonder pakkend of suggestief te zijn. Muziek van Boudewijn, een tekst van Lennaert in het titelnummer, gedichten van Campert, Claus en Nooteboom, covers van contemporaine hits, amusement, chanson, jazz, arty-farty. Men heeft waarschijnlijk gedacht: als we alles wat naam en faam heeft laten samenwerken moet er vanzelf iets goeds ontstaan. Bekende misvatting.
En Boudewijn had wel gelijk: zijn melodieën klinken als een ongeïnspireerd voortborduren op het succesvolle flowerpower album Picknick. Ook Lennaerts tekst is een verzameling Nijghse clichés. Er heit een klok, een nachtwacht met een uilenkop doet zijn ronde, we kennen het van Boudewijns single De nachtwacht.

Maar! Wat toen een nadeel was, is nu een voordeel. Het album klinkt anno 2024 als een concentraat, zeg maar een muzikaal bouillonblokje, van de tijdgeest van toen. Wat modieuze psychedelica, een voorzichtige gooi naar symfonische rock, een handvol literaire allure. Kosten noch moeite zijn gespaard. De toen razend populaire Buffoons doen mee als achtergrondkoor, Rick van der Linden van Exception gaat los op orgel en piano en dirigeert, Thijs van Leer speelt fluit en componeert het titelnummer.
Maar vooral is de plaat een monument voor de Vlaamse meesterarrangeur Albert Lepage alias Bert Paige (Voor de overlevenden, Picknick, Nacht en Ontij). Ik ken zijn bewonderde en geliefde partituren te goed. Nu een onbekende of vergeten plaat te ontdekken met zijn meteen herkenbare geraffineerde en romantische arrangementen (hij dirigeert ze ook zelf) is een toegift op die tijd. Je verlangt altijd naar meer, als je vroeger een favoriete plaat had. Meestal moet je het doen met alternatieve versies, demo's en andere extra's. Nu komt een verwaarloosd magnum opus zomaar mijn kant op.
Victoria is een rijke, volle plaat. Misschien té rijk en vol om honderd procent geslaagd te zijn. Ware het niet om Paige en om de mooie stem van de jonge Liesbeth, ik zou hem misschien geen tweede keer beluisteren.
Jammer dat er voor de zekerheid nog wel een opzichtige knieval voor de commercie werd gedaan. Brug over troebel water sluit de plaat slapjes en melig af. 

Enthousiast geworden bestelde ik een gaaf (mint) exemplaar via internet. Vijf euro, 7.50 verzendkosten.
De plaat kwam een paar dagen later, stevig in karton verpakt. Als bonus kwamen er twee niet bestelde platen mee. Een curieuze keuze van de handelaar. Had hij of zij een willekeurige greep gedaan uit de bak "onverkoopbaar", of bestaat er een algoritme dat zegt: Wie van Liesbeth List houdt, houdt ook van de cantates van Jean-Baptiste Morin (1677-1745) en van de Japanse New-Age componist en synthesizertovenaar Masanori Takahashi oftewel Kitaro (1953)? 
Ik ga allebei de platen beluisteren. Want je weet maar nooit.

Manen en maantjes

Gisteren, op de kop af een dag na een gedeeltelijke maansverduistering, was het vollemaan. En niet zomaar een. Een supermaan; en ook nog eens de eerste volle van de herfst.
De harvest moon waarover Neil Young op de gelijknamige plaat uit 1992 zong (niet te verwarren met het iconische Harvest uit 1972) heet in het Nederlands oogstmaan, boekweitmaan of bindmaan. Gezien de etymologische verwantschap van harvest en herfst zou ik pleiten voor de naam "herfstmaan". Wel her en der te vinden op internet (en door mij in het verleden onder andere gebruikt in een liedjestitel) maar niet in het woordenboek opgenomen. Dit exemplaar was dus een superherfstmaan. 
Zij (maan is vrouwelijk, wat de Duitsers ook denken) stond in Pisces, het Teken van de Vis.
(Ook al een liedje van mij: het is mijn sterrenbeeld en ik heb me, hoewel geen aanhanger van de astrologie,  altijd herkend in de karakterbeschrijvingen die gangbaar zijn als het om Vissen gaat.)

Volgens de spirituele broeders en zusters ontvouwt zich met een supermaan in die positie een krachtige energetische gebeurtenis. Het moment nodigt me uit om diep in mezelf te duiken. Welke lering kan ik uit het verleden trekken? Wat kan ik loslaten, wat neem ik mee? 
Ik zat op een bankje in de warme septemberzon (de Indische zomer, las ik ergens op Facebook) en overdacht wat de spirituele gemeente me voorhield: het was nu tijd om te oogsten. De vruchten van mijn harde werk waren plukrijp. Ik mocht genieten van mijn successen en mezelf mijn tekortkomingen en zelfs misstappen vergeven. Normaal gesproken onderdrukte emoties kwamen misschien boven en boden me een kans op diepgaande spirituele groei. Nieuwe dromen en ambities lokten en als ik op mijn intuïtie vertrouwde en naar mijn innerlijke stem luisterde waren er ongekende nieuwe mogelijkheden.

Zover de theorie. In werkelijkheid was ik futlozer dan ooit. Ik hing meer op dat bankje dan dat ik erop zat. Ik was ertoe overgegaan weer eens een milde stemmingsverbeteraar te slikken en als gevolg daarvan droomde ik heftig en confronterend. Wat er in me opkwam aan emoties en inzichten beviel me maar matig. Hoogstens kon ik erkennen dat er een realisatie was van wat mijn stemming bepaalde. Ik bedroog mezelf niet en keek kritisch naar binnen, zoveel was zeker. Maar of dat iets opleverde? 
Ik dacht na over neurotransmitters (de zg. geluksstofjes) en de rol die deze hormonen in ons leven spelen. Endorfine, dopamine en hun broertjes en zusjes. Nog steeds waren er te veel pieken en dalen in mijn bestaan. Van het egaliseren van stemmingen was te weinig sprake hoewel het dagelijkse mediteren dat ik doe daar een gunstige invloed op heet te hebben. En dat had soms onvoorziene gevolgen.
Bij de langzaam maar zeker vorderende lezing van Doctor Faustus van Thomas Mann kwam ik de volgende passage tegen: 

'"Mensenschuw" noemde hij zichzelf en hij had daarmee, zei hij, niets tot zijn eigen lof gezegd. In deze eigenschap, oordeelde hij, kwam een gebrek aan warmte, sympathie, liefde tot uitdrukking...'

Ik schrok daarvan. Mijn met het klimmen der jaren weer groeiende mensenschuwheid heb ik altijd gezien als een tekortkoming die ik liever niet had bezeten maar die toch onschuldig is. Ikzelf heb er last van maar ik doe er de anderen geen kwaad mee. Nu leek het me opeens toch wat minder onschuldig. Schoot ik inderdaad tekort in liefde en sympathie voor mijn medemens?
Zeker is dat ik, als ik me lekker voel en van mijzelf houd, véél positiever tegenover anderen sta dan op momenten dat de endorfine niet ruim voorhanden is. Ik uit dan min of meer ongegeneerd mijn gevoelens. Dronken liefdesbetuigingen, ach, ze waren talrijk. Geremde personen hebben nu eenmaal een ontremmer nodig voor ze zoiets durven.
Maar het idee dat ik anderen ongewild lijk te minachten of misschien wel kwets als ikzelf niet lekker in mijn vel zit was nieuw voor me.
Misschien komt dat inzicht toch doordat het licht van de superherfstmaan op de bladzijden van Thomas Mann, de Tovenaar, viel?

Later op de dag las ik dat we een tijdelijke metgezel uit de ruimte hebben. Een buurmaan, een minimaantje van tien meter breed draait deze herfst zijn hoefijzervormige baan om de aarde. Wat dat voor invloed heeft op ons Vissen, daarover heb ik de spirituelen nog niet gehoord. 

Illustratie: Takahashi Shōtei (1871-1945) "Herfstmaan bij de Tama-rivier"

Voorheen Rookzangers Notitieblog (56)

Het overkomt me vaak als ik door het park loop. In het begin is de omgeving me genoeg. Ik kijk goed om me heen, haal diep adem, stap lekker voort. Maar na een tijd (een uur?) begint mijn eerst nog vage dagdromen zich te hechten aan een bepaald onderwerp. Meestal een herinnering. En die onschuldige evocatie van iets uit het verleden verandert al snel in een ordening. De herinnering wordt in zijn temporele verband geplaatst. Wanneer was het precies? Vervolgens ga ik lijstjes maken. Hoeveel andere, vergelijkbare ervaringen zijn er geweest? 
Een voorbeeld. Ik herinner me, door de een of andere aanleiding of associatie, een uitje met Pasen, een tweedaags verblijf in een hotel in de Limburgse heuvels. Dan ga ik tellen. Welke andere uitjes hebben we in dat jaar gemaakt? Ik roep ze een voor een op, zie ze weer voor me, en kom tot de conclusie dat het er zes waren. Ik knik tevreden. Duidelijk. Maar al verder lopend neem ik het lijstje nog eens door en tel opnieuw. Voor de zekerheid.
Vanochtend zag ik het me weer doen, ik weet niet eens meer wat het onderwerp was. Eerst genoot ik van de mooie, koele septemberdag, zonder meer. Toen was die mooie septemberdag niet meer genoeg en kwam het geheugen aanzetten met eerdere mooie septemberdagen. Vervolgens voegde zich mijn innerlijke commentator erbij. Gevolgd door de boekhouder en archivaris.
Misschien wel voor het eerst viel het me op hoe dwangmatig dit catalogiseren van mijn ervaringen is. Het is een gedachtespelletje, gespeeld met de bedoeling dat ik me lekker voel in mijn hoofd, en als zodanig onschuldig genoeg. Maar de stap naar het tellen van de stoeptegels waarover je loopt (alleen even, of alleen oneven) of andere compulsieve handelingen, is maar heel klein. Weleens een normaal mens ontmoet? En? Beviel het?

                                                                       *

Vroeger hield ik een speciaal blog bij voor mijn concertagenda. Ik had onlangs de stekker uit mijn website getrokken en dit leek me een goed alternatief. Heel veel te melden was er toen ook al niet meer, de hoogtijdagen van Voorheen Rookzanger Het Podiumbeest waren reeds lang voorbij, en wegens gebrek aan content stierf het blogje een vroege dood. Ik had immers genoeg andere gelegenheid om reclame te maken. Facebook, mijn reguliere blog. 
Het bleek prima te werken. Eens in de zoveel tijd besteed ik mijn kolommen hier niet aan literariteiten, overpeinzingen, opinies en impressies maar aan PR.

Binnenkort verschijnt alsnog mijn vertaling van Rückerts Kindertotenlieder. Jaap Schipper en zijn Statenhofpers zullen er een prachtig boekje van maken, ik houd u op de hoogte.

Het programma Wat geweest is, is geweest, een ode aan Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh, gaat dit seizoen in reprise. Dit zijn de data:

Zondagmiddag 20 oktober: Theaterkerk Wadway
Zondagmiddag 28 oktober: Stompe Toren, Spaarnwoude (uitverkocht)
Zondagmiddag 1 december: Cultuurkoepel Heiloo (uitverkocht)
Zaterdagavond 14 december: Midwinterfeest De Rijp (In 't Houten Huis, 18.00-18-30, 19.00-19.30)

BIEB

Mijn vriendin heeft de folders bestudeerd en een programma uitgestippeld. In Saint-Mihiel (spreek uit misjèl), een mooi stadje aan de Maas, centrum van een verder lege en groene streek, willen we eerst de Saint-Étienne bekijken. Bijna alle kerken en kathedralen hier in Lotharingen, van Metz tot Toul, heten zo. Blijkbaar was de eerste martelaar van het christendom erg populair. Dan is de abdijkerk Saint-Michel aan de beurt. Er zijn twee mooie walnoothouten beelden (16e eeuw) van de lokale beroemdheid Ligier Richier maar verder is de kerk in belabberde staat. Er wordt met man en macht gewerkt om het verval door vochtschade te keren.

Aan de overkant van de abdij ligt onze hoofdattractie van vanmorgen, de Benedictijnse Bibliotheek. We gaan naar binnen, betalen, en horen dat er een rondleiding is die over tien minuten begint. Ondertussen mogen we een expositie over de Slag bij Saint-Mihiel van 1918 bekijken. Een paar minuten later word ik door de gids, dezelfde man die ons de kaartjes had verkocht, uit een gesimuleerde loopgraaf weggeroepen. Hij gaat ons voor, beent driftig een paar monumentale trappen op en brengt ons eerst naar de Antichambre, een voorvertrek van de bibliotheek, waar de monniken hun archief hadden. Na een algemene beschouwing over de zaal neemt hij alle sculpturen van het plafond een voor een door, engeltjes, een walvis, zeemeerminnen, putti, exotische dieren, en legt uit met welke allegorieën we hier te maken hebben. We zijn inmiddels een kwartier verder. Eindelijk gaat knarsend de deur naar de bibliotheek open. We vergapen ons aan een hoge, vele tientallen meters diepe zaal met wanden vol boeken. Maar helaas, er hangt een koord voor en dat gaat niet los. Het vocht van onze adem kan de kwetsbare boeken schade doen. Ik kijk om me heen. Vijf mensen. Een immense zaal. Overdreven prudentie, lijkt me. Zo staan we, in plaats van door die indrukwekkende boekenhal te dolen, in het voorportaal te luisteren naar wat de gids ons over die hal vertelt.
Het is een kleine magere man met fletse ogen achter een stalen bril en een vlassnorretje. Hij praat tot hij geen lucht meer heeft, haalt dan snel zo diep mogelijk adem en gaat meteen met verdubbelde vaart verder. De laatste woorden van elke ademtocht zijn wegens luchtgebrek onverstaanbaar. In het begin probeer ik hem te volgen maar al gauw moet ik het opgeven. Ik laat me drijven op zijn woordenstroom en staar verlangend naar het schemerige einde van de zaal. Nu en dan vang ik iets op wat me van belang schijnt, en dan kijk ik de gids even oplettend aan.
Na algemene inleidingen en beschouwingen over de geschiedenis en de betekenis van de collectie is hij aan een voorbeeld toe. Op een scherm verschijnt een incunabel. Met de muis van zijn laptop bladert hij erin. De Franse helft van zijn gehoor, twee jonge wandelaars met rugtasjes, witten kousen en sportschoenen, stelt nu en dan een vraag, wat hem brandstof oplevert voor nog meer ademloze retoriek. Na het eerste boek volgt een tweede. De sportieve Fransman is inmiddels gaan zitten op een van de stoelen die daar, blijkt nu, niet voor niets staan.
Halverwege het derde boek, we zijn inmiddels een uur verder, gaat ook mijn stoere vriendin even zitten. Het boek in kwestie is een graduale romanum, een verzameling gregoriaanse gezangen. Ik stap even uit mijn stoïcijnse bushalte-stand en neurie de noten die ik op het scherm zie. Een roep om aandacht, ik weet het, ik ben al te lang een doofstomme en anonieme toehoorder. De hoofden draaien verrast mijn kant op en ik leg kort uit wat voor werk ik doe. Lachend wordt vastgesteld dat ik de volgende keer maar een concertje moet geven. De ademloze gids kijkt op zijn telefoon. Tijd om af te ronden. Wij kijken elkaar met discrete opluchting aan. Even later staan we buiten. Mijn vriendin begint een gesprekje met de Fransen. Ongeduldig wacht ik tot het klaar is.
Het is 32 graden. Ik ga haar voor het stadje in. Op een rustig pleintje staan tafeltjes gedekt onder de platanen. We gaan zitten, we zijn de eersten, een vrouw groet ons en brengt het menu. Al snel zien we dat het hier een Bretons pannenkoekenrestaurant is. We aarzelen. In galettes hebben we geen trek maar het is zo onbeleefd om nu weg te lopen.
Maar het geduldig luisteren naar een rondleiding die eigenlijk een lezing was heeft iets rebels in me wakker gemaakt. Ik loop snel de bar in en zeg eerlijk dat we iets anders willen eten. En u heeft alleen maar pannenkoeken. Desolée, zegt de vrouw lachend. Ik zeg op mijn beurt sorry. Even goede vrienden. Aan de hoofdstraat is een brasserie. Op het beschaduwde terras wordt al flink gegeten. Er is een tafeltje vrij. Ik bestel een menu du jour en een kan koele rosé en even later is de rugpijnverwekkende lezing in onbegrepen Frans een mooie vakantieherinnering geworden. 

ROETSJBAAN

Na een bovengemiddeld gulzige zomer was het de hoogste tijd om op de rem te trappen. Ik maakte mezelf wijs dat ik zin had in soberheid en begon afgelopen maandag aan een frisse week van net iets meer dan water en brood: een paar weken geen alcohol, mager en gerantsoeneerd eten. Want oh, de magret de canard uit Metz en de Luxemburgse Poire Williams hadden me vetgemest en geflambeerd. Ik voelde me als de gebraden zwaan uit de Carmina Burana. Er moest een nieuw regime komen. 
Meestal zijn de eerste dagen na de vakantie ondanks dit soort draconische maatregelen teleurstellend landerig. Het nieuwe elan is niet meteen gevonden. Het plotselinge gebrek aan calorieën en prikkels maakt sloom. Als die tijdspanne van terugslag eenmaal lijdzaam is doorleefd en er voorzichtig nieuwe energie ontstaat blijkt er, met wat geluk, toch een positief verschil te zijn met de periode vóór de vakantie. Het reizen heeft goed gedaan en je bekijkt de dagelijkse routine met een verruimde blik, pakt dingen nét iets anders aan, probeert eens wat nieuws. 

Of het dit jaar ook zo zal gaan weet ik op het moment van schrijven nog niet. Voor we op reis gingen had ik te kampen met een zomerse verveling. Alles werd té stil om me heen, er was te weinig te doen, en het wandelen, luieren en lezen hing me de keel uit. In groter verband heb ik al een tijd, feitelijk al sinds ik mijn AOW krijg, hoe fijn dat ook is, last van een gevoel van doelloosheid. Wat nog te doen in het leven? Stel dat ik het geluk heb om gezond te blijven, hoe voorkom ik dan dat de tijd steeds sneller en sneller gaat, nog sneller zelfs dan nu, en dat ik in een roetsjbaan op het einde afglijd? Hoe rem ik dat glijden af, hoe kan ik eindelijk eens leren me te focussen op wat ik nu heb, en niet steeds vooruit (naar het einde van de glijbaan) en achterwaarts (naar het snel uit het zicht verdwijnende beginpunt) te kijken?
Ik weet dat er maar één manier is - afgezien van de nihilistische manier van heilige heremieten en zenmeesters - om vast verankerd in het heden te leven. Dat is: volledig opgaan in iets wat je bezighoudt. Zolang je werkelijk gegrepen bent door wat je onderneemt kijk je niet verder de toekomst in dan elke volgende stap in dat project. De gapende woestenij verderop is een abstractie.
En juist daaraan schort het me. Bijna alles wat ik doe heb ik al eens, nee, al heel vaak, gedaan. Mijn laatste grote nieuwe "project" was het leren bespelen van de luit. Inmiddels is dat luitspelen tot een aangename dagelijkse bezigheid geworden, zoals wandelen, mediteren of het kijken naar de herhalingen van Flikken Maastricht. Een lauw plezier. De uitdaging is weg, want ik heb na twee jaar hard studeren bereikt wat ik wilde. Ik ben een gevorderd amateur op mijn zevenkorige renaissanceluit. Ik wil er nadrukkelijk niet de bühne mee op dus verder studeren heeft niet zoveel zin, behalve om nog wat meer plezier uit mijn dagelijkse tokkelsessies te puren.
Ik zal geduldig moeten wachten of, en wanneer, er weer nieuwe inspiratie komt. Vroeger had ik daar altijd wel vertrouwen in, mijn fascinaties volgden elkaar onvoorspelbaar qua aard en frequentie maar toch betrouwbaar op - maar gaat het ook zo als je oud wordt? Is de bron niet een keer opgedroogd?

Deze week zag ik een documentaire over Nick Schilder. Na het aangekondigde uiteenvallen van zijn duo Nick & Simon was hij met grote voortvarendheid en met koele berekening een solocarrière begonnen. In het Engels, en in een heel andere stijl dan die van zijn samenwerking met jeugdvriend Simon Keizer. Hij wilde niet in een gat vallen na al die jaren van succes maar ook niet met meer-van-hetzelfde-minus-zijn-partner aankomen. Het was een geheel nieuw traject waarin hij zich als een echte workaholic vastbeet. Terwijl de afscheidsconcerten van N & S nog in volle gang waren oriënteerde hij zich leergierig op het gebruik van elektronica in een hippe Londense studio.
Ik begreep dat allemaal met mijn verstand heel goed maar kon me er gevoelsmatig weinig bij voorstellen. Voor mij is alles wat ik doe op het gebied van de kunsten (en eigenlijk ook daarbuiten) ingegeven door liefde. Ik aarzel het uitgewrongen woord passie te gebruiken. Ik zag de sympathieke, nerveus hakkelende Nick in de weer met zijn nieuwe liedjes, met een hipsterbaard en opgeschoren slapen die niet helemaal strookten met zijn cleane Volendamse uiterlijk, en twijfelde. Moest ik soms ook, met dezelfde cerebrale calculatie, een nieuw project verzinnen? Niet wachten op wellicht uitblijvende inspiratie, en me op ongeacht wát storten, werk omwille van het werk?
Ik houd het nog even in beraad. Voor bezigheidstherapie ben ik nog iets te jong. Als de verveling blijft en te veel gaat kwellen kan ik altijd nog vrijwilliger in het Vondelpark worden. Tot die tijd hoop ik op een hernieuwd enthousiasme. De zomer loopt ten einde. De landerigheid van de eerste vier dagen hongeren lijkt voorbij. Wie weet kom ik al snel met een antwoord.