Hoe gaat het? Kut!

Mijn zoon belde. Hoe of het ging. Ik zat middenin een tekstklus en antwoordde afwezig: 'Z'n gangetje.'
'Z'n gangetje,' zei hij nadenkend, 'dat is niet slecht toch?'
Ik had meteen spijt. Hij had oprechte belangstelling getoond en ik had hem met een dooddoener afgescheept.

In de kliniek waar ik alweer lang geleden verbleef leerde ik dat je in waarheid moet leven en dienovereenkomstig moet spreken, anders loop je vroeg of laat vast. Dus geen sociaal wenselijk gebabbel, al of niet geestig. Alles wat je zegt moet rijmen met wat je voelt of denkt. Onverschrokken de diepte in! Juist handelen, juist spreken, zegt de Boeddha.
Ik heb het geprobeerd maar ben ervan teruggekomen. Deels doordat ik merkte dat veel mensen niet gediend waren van zoveel openheid, deels doordat ik inzag dat een lichtvoetig gesprek voeren een kunstvorm op zich kan zijn. Zoals maskers een kunstvorm zijn, en een maskerade dat is. Mits je dat bewust doet is er niets op tegen om je tot de oppervlakte te beperken. Sterker nog: gesprekspartners die altijd maar meteen de diepte in willen kunnen behoorlijk vermoeiend zijn, en ik denk dat ik dat wel was, in die eerste tijd na de kliniek. Ik bedoel, iemand die op de opmerking 'lekker weertje hè?' met een verhandeling over meteoropathie komt en de zon nooit eens gewoon in het water ziet schijnen kán vervelend zijn, hoe waarachtig hij ook communiceert.
Toch heb ik nog steeds moeite met de simpele vraag: 'Hoe gaat het?'
Men wordt dan geacht te zeggen: 'prima' of 'drukdrukdruk' of 'niet slecht', of op zijn minst: 'z'n gangetje'. Pas als er écht iets mis is neem je de vraag serieus en ga je er dieper op in. In alle andere gevallen is het een soort verbale manier van een hand geven - conventie, meer niet.
Maar ... zeggen dat het goed gaat als je je toevallig kut voelt die dag, dat voelt verkeerd, dat riekt naar onwaarachtigheid, naar mooi weer spelen, naar lafheid, leugen en bedrog, en dat kan in een ver gevorderd stadium leiden tot sociaal isolement, depressie of drankzucht, leerden ze in de kliniek. Toch is in zo'n geval botweg 'kut' antwoorden ook niks, want dat is maar een momentopname: degene die de vraag stelde heeft je een tijd niet gezien en wil een overzichtsplaatje.
Als compromis ben ik daarom ooit begonnen om op zulke momenten te zeggen: 'Nou, vandaag niet zo, beetje een dipje, en dan dat weer hè, maar over het algemeen: goed, prima, drukdrukdruk, niet slecht, z'n gangetje.'
Dat klinkt alleen wel erg uitleggerig - zo precies had de vraagsteller het niet bedoeld. Dus steeds vaker laat ik al die nuances maar gewoon weg en zeg net als vroeger dat het goed of prima met me gaat, ook als ik daar vanbinnen helemaal niet van overtuigd ben, integendeel, als ik weet dat ik een potje sta te liegen. Ik rechtvaardig die kleine leugen voor mezelf door te zeggen dat een mens best eens een beetje stoer mag doen, en niet altijd zo hoeft uit te weiden over zijn eigen kwaaltjes. En vooruit, in zekere zin is het ook een manier van positief denken: als je maar vaak genoeg zegt dat het prima gaat en alle bedenkingen daarbij onuitgesproken laat ga je er misschien zelf nog in geloven.

Men kan ook te veel tobben. Voor het geval dit stukje dat nog niet afdoende bewijst geef ik daarvan een overtuigend voorbeeld: als het wél echt goed met me gaat en ik dus de zuivere waarheid spreek als ik met 'goed' antwoord wanneer men mij vraagt hoe of het gaat, dan zoek ik onwillekeurig naar iets van hout om het af te kloppen. Nu ik geen pijp op zak meer heb kan dat best eens een probleem worden.