Als u er soms behoefte aan heeft uw ethische kompas bij te stellen, uw normen door elkaar te husselen en met frisse blik naar 'goed' en 'kwaad' te kijken, lees dan het artikel van het Historisch Nieuwsblad over de misstanden in de kampen waarin na de oorlog meer dan 100.000 collaborerende Nederlanders werden ondergebracht. Nou ja, 'ondergebracht': als melaatse varkens op smerig stro bijeen werden gedreven - Wakker Dier zou er geen goed woord voor over hebben.
Ik las het (en het schokte me) omdat ik gisteren een telefoontje kreeg van een man die een boek aan het schrijven is. Dat boek gaat over de opa van zijn vrouw. Die was Kriegsberichter (oorlogscorrespondent) bij de vrijwillige troepen van Nederlandse SS'ers die aan het Oostfront met 'de Mof' meevochten. Kriegsberichter waren een belangrijk onderdeel van de Duitse propagandamachine - ze deden in woord, beeld en geluid verslag van de zegetocht van Hitler. Deze man was tekenaar van beroep, en stuurde zijn heroïsche of opmonterende schetsen naar het thuisfront ter verhoging van de moraal.
Opa Kriegsberichter (ik zal zijn naam hier niet noemen om zijn biograaf niet in de wielen te rijden), had een collega. En die was er de reden van dat ik gebeld werd. Op mijn blog had de biograaf in spe over mijn 'schilderende oom' Koos Grosman gelezen, de neef van mijn oma. Wist ik hem soms meer te vertellen over diens jaren aan het Oostfront, als Kriegsberichter?
Huh? Ik wist niet eens dat Grosman Nederland verlaten had. In de familie reikte onze kennis niet verder dan zijn actieve lidmaatschap van de NSB. Hij was daarvoor zwaar gestraft, met enige jaren kamp. Daaruit kwam hij als een gebroken man tevoorschijn, behept met een chronische bronchitis die hem het leven verzuurde en hem al vroeg de dood in joeg. Nu bleek dat hij na een half jaar Oostfront zo ziek was geworden dat hij terug had moeten keren. De hele episode was in de zwarte boeken met het label 'taboe' weggezet want zelfs zijn dochter, inmiddels tweeëntachtig, wist niet beter of haar vader was ooit 'in Duitsland' geweest. Van het Oostfront en zijn verschrikkingen was haar niets bekend. De geschiedenis was daarmee in alle opzichten pijnlijker dan ik had gedacht.
Mijn informant stuurde me een van de weinige tekeningen die overgebleven zijn uit het dieptepunt van Grosmans carrière. U ziet hem hierboven. Ik kijk naar het portret van mijn opa dat boven mijn schoorsteen hangt en herken de tekenstijl.
Het is alweer acht jaar geleden dat ik mijn eerste stukje over Grosman schreef. Dilemma heette het. Niet lang daarna werd ik benaderd door zijn kleindochter, die het beeld van mijn achteroudoom behoorlijk bijstelde (Lees: Geretoucheerd portret). Het aas dat ik op het wereldwijde web had uitgezet lag de volgende jaren rustig te sluimeren maar werd nu toch voor de tweede keer opgepikt. Hap, een pijnlijke beet.
Niets is voor altijd vergeten. Alles duikt vroeg of laat weer op, desnoods als bijvangst van iemand anders' zoektocht.
(Met dank aan Onno Lassooy)
Het Historisch Nieuwsblad vertelt weinig nieuws.
BeantwoordenVerwijderenDat collaborateurs, in de kampen waarin zij kort na de oorlog waren opgesloten, regelmatig werden mishandeld en dat er erbarmelijke toestanden heersten, is al jaren algemeen bekend voor wie het wilde weten. Onder andere Ad van Liempt heeft er in 'Na de bevrijding - de loodzware jaren 1945 - 1950' over geschreven.
Er werden in het Nederland van kort na de oorlog wel meer scheve schaatsen gereden. Zo zijn er na 1945 in Nederland een paar honderd Duitse krijgsgevangen omgekomen tijdens het ruimen van mijnen. Aan het gegeven dat het volgens de conventies van Genève verboden was om krijgsgevangenen dit werk te laten doen had men lak.
Als klap op de vuurpijl begonnen we ook nog 's een koloniale oorlog.
De mens is onverbeterlijk. Je ziet het ook in het conflict tussen Israel en de Palestijnen. Een volk dat 75 jaar geleden de kop van jut was, behandelt nu de Palestijnen op een manier die, laat ik het eufemistisch uitdrukken, niet netjes is.
Ja, verhalen uit de oorlog.
Vroman zei het al: "herhaal ze honderd malen; alle malen zal ik wenen"