Kunst op het KNSM-eiland

Ik moest op het KNSM-eiland zijn. Ik zag daar een beetje tegenop want ik wilde niet met de auto en heb geen fiets. Ik zocht op de site van het openbaar vervoer en ontdekte het bestaan van bus 65. Op de hoek van de Apollolaan was een halte. Ik liep erheen en monsterde het tegemoetkomende verkeer. De bus naderde, precies op tijd, remde en slipte door de natte bladeren. Ik stapte in. De chauffeur trok op en gaf een beetje extra gas. 'Daar houd ik nou van,' zei hij lachend. Hij sneed dwars door Nieuw-Zuid, de Watergraafsmeer en de Indische Buurt heen, stak het IJ over en zette me in krap een halfuur af op het Azartplein, pal tegenover mijn bestemming.

Het eerste wat ik in de regen zag opdoemen was een oude bekende. Een geëxalteerde vrouw op een steigerend paard. Het paard heeft de staart van een vis. Ze wordt omringd door een zeegodje dat op een bazuin blaast en door een opduikende dolfijn. Alles in brons. Uit de kop van de dolfijn, uit de briesende neusgaten van het vispaard en ook uit de toeter kwamen forse stralen water. Maar waar had ik deze classicistisch-expressionistische beeldengroep eerder gezien? Voor zover ik weet was ik hier nog nooit geweest. Amphitrite heet het kunstwerk, vermeldde een bronzen plakkaat. De kleine lettertjes met verdere informatie waren door het regenwater onleesbaar. Mijn vriendin, die inmiddels met de pont was gearriveerd, trok de kap van haar plastic poncho wat omhoog en keek even mee. Maar zij wist het ook niet. Ik weerstond de aanvechting om mijn smartphone te raadplegen en het raadsel bleef de verdere namiddag aangenaam bij me.

In Loods 6 moesten we zijn. Daar exposeerde onze koorgenoot Wietze Dorsman (1950). In een grote zaal die het midden hield tussen een industrieel monument en de verlaten ontvangsthal van een middeleeuws kasteel waren zijn olieverfdoeken opgehangen. 'Zwarte kunst' heette de tentoonstelling.

In uitsluitend zwart en loodwit beeldt Dorsman werkplaatsen, ateliers, een tramremise, het interieur van een bruin café, een stoffige boekwinkel, een fietsenstalling en andere, meestal wat rommelige en sjofele locaties uit. Door de associatie met zwart-witfotografie roepen de schilderijen een nostalgische sfeer op, zonder dat die er te dik bovenop ligt. De stijl varieert van zorgvuldig en bijna klassiek tot schetsmatig, schijnbaar uit de losse pols op het doek gepenseeld. Minutieuze en precieze stillevens met de bijbehorende potjes en pannetjes contrasteren met trefzekere impressies van grote, volle ruimtes. Ik vond het knap werk, en, belangrijker: ook mooi werk. Er zat oog, hand en hart in deze donker-lichte doeken.

We praatten een tijdje na, aten een toastje met blauwe kaas, dronken een glas witte wijn, en gingen de regen weer in. Aan de Levantkade vonden we het ruime eetcafé dat mijn vriendin nog van vroeger kende. Kanis en Meiland. Zeg dat hardop, liefst met een Amsterdams accent, en u begrijpt de naam en de grap. Mijn vriendin at schelvis, ik venkelworst. Alles oogde erg huisgemaakt. Het was er gastvrij en gezellig en ik besloot mijn vooroordeel, dat je in die gekoloniseerde voormalige scheepsbouwgebieden niet kunt wonen, zo niet helemaal overboord te gooien, dan toch tenminste ter discussie te stellen. Amphitrite was nog lekker tegen de regen in aan het spuiten toen ik bus 65 weer in stapte.

Amphitrite (1956, Albert Termote) heeft ooit eerder op het KNSM-eiland gestaan, maar is, toen de loodsen en scheepswerven verdwenen en het terrein voor woningbouw werd bestemd, in 1981 gedemonteerd en verwijderd. Later dook het op aan de Cruquiuskade. Van 1989 tot 2008 stond het in een betonnen bak in het Oosterdok, tegenover de Prins Hendrikkade. Daar moet ik het vaak gezien hebben, zonder er veel aandacht aan te schenken. Sinds 2009 bevindt de godin Amphitrite zich op haar huidige plaats, vlak bij waar ze oorspronkelijk heeft gestaan. Het 'zeegodje' is haar zoon Triton.

De expositieruimte van Loods 6 was oorspronkelijk de bagagehal van de rederij.

Voor meer info over, en beeldmateriaal van Wietze Dorsman zie www.wietzedorsman.nl