WASDAG

Ik was gaan gaan slapen met het plan om iets te schrijven over Murakami's nieuwe roman De stad en zijn onvaste muren, althans, vooral over de vertaling daarvan. 
Dit formuleerde ik in mijn hoofd voor ik tegen negenen mijn warme bed verliet om te gaan douchen: 

Bijwoorden als eigenlijk, natuurlijk, bovendien en uiteraard zijn als tempo-vertragende obstakels. Zeker in het Nederlands. Hoe het in het staccato Japans is weet ik niet. In onze omslachtige taal zijn het verkeersdrempels in een zone waar je toch al maar 30 mag rijden.

Maar ik had nadat ik was opgestaan uit een dikke, droomloze slaap geen fut. Dat allemaal samenhangend formuleren betekende veel research want ik kon niet zomaar wat roepen, er luisterden geleerde mensen mee. Ik had weer eens verzuimd om al lezende voorbeelden te onderstrepen die mijn betoog zouden kunnen ondersteunen.
Ook bedacht ik dat ik eerst verder moest lezen voor ik mijn oordeel wereldkundig maakte. Want Murakami kon me best nog eens verrassen: wat ik als tekortkomingen zag, waren - als het geen vertaalfouten waren - misschien wel opzettelijke zonden tegen de grammatica ter illustratie van iets inhoudelijks. U begrijpt waarschijnlijk niet waar ik het nu over heb, maar ik hoop dat te zijner tijd duidelijk te maken. Als ik De stad en haar onzekere muren, zoals ik het in mijn hoofd blijf noemen, uit heb en materiaal verzameld heb voor mijn kritische overwegingen. 

Vanavond zou ik naar een dansvoorstelling in de openlucht gaan met mijn vriendin en haar zuster. Ik dronk mijn hete zwarte koffie in de fauteuil bij het raam en keek naar de regen die de hele morgen al onophoudelijk lekte uit een egaal grijze lucht. In het hoofdstuk In the House of Tom Bombadil van Tolkiens LOTR, het hoofdstuk dat de film helaas niet gehaald heeft, lezen we:  

'Dit is Goudbesjes wasdag,' zei hij, 'en haar najaarsschoonmaak. Te nat voor Hobbit-volk - laat hen rusten nu het nog kan! Een goede dag voor lange verhalen, voor vragen en voor antwoorden, dus Tom begint met praten.' 

Maar niemand vertelde me een lang verhaal en zelf lezen trok me niet meer zo aan na een overdosis gisteravond. Ik probeerde het nog even, bij mijn tweede hete zwarte koffie, die vergezeld ging van een boterham met roomboter en marmelade, maar toen ik een personage hoorde zeggen (zag zeggen? las zeggen?): 'Dit is gebeurd toen ik doodging' hield ik het voor gezien. Murakami kan me meesleuren door de wereld van zijn fantasie als ik me er eenmaal aan overgeef, maar de start na een leespauze is vaak moeilijk. 
Ik appte aan mijn vriendin: Ik blijf maar in bed vandaag. Het is koud en nat. Ik dacht daar even over na en besloot dat het helemaal zo'n gek idee nog niet was. Ik ging op bed liggen en trok een fleece-dekentje over me heen. De katten gingen aan weerskanten liggen spinnen. 
Na een uurtje zo nogal leeg en net niet slaperig genoeg naar de regen te hebben liggen kijken stond ik op. De dans in de openlucht was nog niet afgeblazen en ik moest voor eten zorgen. 

In het weggeefkastje op straat vond ik een uitgave van The Silmarillion. Die had ik alleen in het Nederlands. Ik liet de kleurige pocket in de zak van mijn warme tweedjasje glijden.
Het was hoogzomer. De straten van Amsterdam, niet bestand tegen de hevige regens van de afgelopen tijd, zagen eruit als een verstedelijkte versie van de Finse Meren. Iedereen liep met sjofele paraplu of degelijk regenscherm of ging gehuld in plastic poncho, al of niet doorzichtig. In de glazen entreehal van de Albert Heijn op het Museumplein schuilden jonge toeristen hurkend tegen het raam, happend in snacks die er aantrekkelijk uitzagen maar waarvan ik wist hoe slecht ze smaakten. 
Ik kocht genoeg spullen om een gezonde pasta te kunnen maken en een paar flessen troostrijk druivennat, wit Duits, en rood Frans. Andersom had ook heel goed gekund want ik houd erg van Spätburgunder.

Thuisgekomen borg ik de boodschappen weg, zette de Weissburgunder koud en sloeg De Silmarillion open.
Gözüne çok güzel görünmüş... Heel even dacht ik dat het een vertaling in het Dwergs of in de taal van Mordor was, met al die u-klanken en die umlauts. Was het al zover gekomen met het uitventen van het fantasierijk van Tolkien, had een vlijtige nerd die honderden pagina's in het Khuzdul of in The Black Speech omgezet?
Het bleek de Turkse versie van het boek te zijn. Want op de klanken van het in zijn oren lelijke Turks baseerde Tolkien de talen van orks en dwergen. Fins en Keltisch stonden model voor de welluidende talen van de Elfen. Blond was goed, zwart was slecht. Hij hoeft er gelukkig geen verantwoording meer voor af te leggen.